Wednesday, November 30, 2011

шүүмж

Хэлбэр бол хэлбэр харин  юугаараа ялгаатай гэж...
                     /Д.Нямдоржийн гурван мөрт шүлгүүдийн ижилсэл /
     Өнөөгийн дэлхий ертөнцөд ихэд дэлгэрч буй  нийгэм+хувь хүн+бүлэглэл гэсэн түгээмэл зүй тогтлоор хэлбэр бол асар чухал. Тэгээд ч нийгмийн сэтгэлзүй судлалд “хэлбэрт шүтэхүй” хэмээх шинэ нэр томьёо  онолын хүрээнд хэрэглэгдэх болоод удаж байна. Яагаад заавал хэлбэрт шүтэх гэж. Энэ бол одоохондоо хамгийн гэнэн асуулт.  Учир нь хүмүүн төрөлхтөн анхнаасаа л ХЭЛБЭР хөөж явсаар иргэншлээ өдий зэрэгт хүргэсэн. Тиймээс хэлбэрийг улам л шүтэхээс өөр гарц, хонгил үгүй. Даанч тэр гарц хонгилыг нь гэрэлтүүлэх гэрэл гэгээ урагшлах тусам улам бүдгэрсээр. За, энэ ч яахав нийгмийн асар “глобал” асуудал гэж бодий. Тэгвэл яруу найрагт... Энэ бол харин нийгмийн асар цөөнхийн асуудал мөн.
   Яруу найрагт ч ялгаагүй, хэлбэр хөөсөн он жилүүдийн түүх босож ирнэ. Одоо ч хэлбэр хөөсөөр, хөөцөлдсөөр. Жишээ нь:  залуу шүлэгч Д.Нямдоржийн гурван мөрт шүлгүүд. Бас л юун гурван мөрт шүү? Хайку биш шүү? Ертөнцийн гурав бүүр биш шүү? Афоризмоос шал ондоо шүү? Ухаан муухан мань мэтийн толгой эргэж дуусахаар бөөн ХЭЛБЭР. Хайку бол ханз соёлын том гаргалгаа, Алтай язгуурын залгамал хэлээр хайку бичихгүй. Онолын том маргаан. Инээд хүрч элэг хөшмөөр юм. Нөгөө талд нь Монгол хайку шүлгийн шилмэл түүвэр ”Цагаахан нам гүм” худалдаанд гарлаа. Хайку шүлэгчдийн төрийн бус байгууллага. Яг л Чингис хааны Дэлхийн акедемийн “академич мисс” гэдэг шиг. Яруу найргаар дүүрэн ХЭЛБЭРДЭГЧИД. Гэтэл ёстой нөгөө Чойномын асуудагаар “ХАА БАЙНА ТЭР ДИВААЖИН” гэдэг шиг “ХАА БАЙНА ТЭР ЯРУУ НАЙРАГ НЬ” Зүгээр л ХЭЛБЭР болжээ.
  Шинэ цагийн яруу найргийн дүү нар битгий хэл энгэр дүүрэн одонтой аварга зохиолч ч энэ олон хэлбэр дунд төөрөөд ”хөдөөгийн энэ олон замын хаагуур явах вэ?” гэдэг шиг эргэлдэж орхижээ. Тэгсэн атлаа бүгд замаа олсон гэж итгэдэг. Эсвэл тийм дүр хэлбэр харуулахыг оролддог. Энэ миний -Хэлбэр, энэ бол –Би гэж тунхаглана. Залуу шүлэгч Д.Нямдорж харин. Гурван мөрт шүлэг. Энэ бол-Би, энэ миний-Хэлбэр гэж арай итгээгүй байгаа даа? Айх ч шиг.
   Саяхан хүртэл формалист урлагийг “хэлбэрдэх урлаг” гэж орчуулдаг байж билээ.  Арай л хатуу орчуулга санагддаг байсан юм. Гэтэл ХАЙКУ бол Японы яруу найргийн формалист хэлбэр юм гэнэлээ. Андуураагүй бол арван жилийн дунд сургуулийн уран зохиолын сурах бичиг дээр ингээд биччихсэн байналээ. Одоо бол ёстой жинхэнэ айж байна. Би  олон хэлний орчуулга дамжсан нэг Хайку шүлэг санал болгож байна.
                        Цаасан цонхыг
                    Цоолох хүнгүй болов
                    Гэрт хичнээн хүйтэн

Японы Эдогийн үеийн ТИЁЭ хэмээх шүлэгч  бичсэн юм. Харин энэ богинохон шүлгийг Д.Нямдорж бичсэн юм.
                                      Ууж байсан дарсных нь
                         уруулын будагтай жүнз
                               Угаах уу? болих уу?          
  Зэрвэсхэн ажиглаад харал даа? Илэрхий ондоошил нь өнөө ХЭЛБЭР нь хаана байгаа юм. Би л лав олж харахгүй юм. Өнөөгийн шүтдэг ХЭЛБЭР-ийн онолоор бол дээр цагийн Япон шүлэгч, энэ цагийн монгол шүлэгч хоёрт л лав хэлбэрийн асар ялгаа ондоошил алга. Харин ч ижилсэл л ханхлаад байх юм. Молхи би магад андуурч эндүүрээ байлгүй дээ? Яагаад гэвэл хайку бол Япон яруу найргийн формалист хэлбэр шүү дээ? Агуу их хэлбэрдэх урлаг. Дээхэн үед Ж.Лхагва, Б.Явуухулан нарын орчуулгаар хожим Г.Аюурзаны нэг өгүүллээс өөр хайку шүлгийн боловсрол нимгэн байж энэ мэт  их үгийг унагаасанд эрхэм ханз хэл бичгийн өндөр дээд мэдлэгтэнгүүд өршөөх биз.
    Бас дахиад нэг хэлбэр монгол аман шүлгийн өвөрмөц хэлбэр “ертөнцийн гурав”. Нэг их гурван ногоон, цагаан, улаан, хар, хоосон энэ тэр. Гол нь гарцаагүй улаанууд, цагаанууд, ногоонууд, хоосонууд ... Жишээ нь:
                             Өсөхөд шүд цагаан
                        Өтлөхөд үс цагаан
                        Үхэхэд яс цагаан

   Гэнэхэн бодлын үзүүрт  Газар дундад тэнгисийг хараад монгол жанжин “үүнээс цааш газар үгүй” гэдэг шиг энэ гурваас өөр “цагаан” үгүй мэт бодогдоно. Харин миний гүжир мунхаг бодлоор залуу шүлэгч Д.Нямдоржийн энэ шүлэг “Ертөнцийн гурван хийснэ” ч юм уу даа?  
                         Боджээ суухад бодол сэмэрч хийснэ
                    Болжморын дуунд цан бутарч хийснэ.
                    Болзоо нь ирэхээр би ч бас хийснэ.

   Өнгөцхөн ч гэсэн харал даа?  Өнөө ХЭЛБЭР нь ч ихэр хүүхэд шиг төстэй байгааг. Хэлбэр яахав, хэлбэр юм аа гэхэд ялгаа тэгээд юундаа байгаа вэ? Ер нь яагаад Блокийн яруу найраг, Фростын яруу найраг гэж  бүтээгчээр овоглодог вэ? Энд л хамаг нарийн учир нь байгаа юм. Учирсаад ч байх юу байхав дээ? Энд л Блокийн ондоошил, Фростын ондоошил байгаа юм. Гэтэл Д.Нямдоржийн ондоошил үл харагдана. Нэр нэгтнүүд чих нэг гэдэг. ХХ зууны монгол яруу найрагт хэд хэдэн Нямдорж бий. Азаар тэр Нямдоржууд тун ч гайхамшигтай ондоошил харуулсан юм. Ийм нэгэн шүлэг Нямбуугийн Нямдоржид бий.
                             Одоо би Нямдорж
                       Оройхон чиний –Нулимс
                       Хойтон өдийд-Яс
                       Хорин жилийн дараа-Цэцэг   
                        
 Хэлбэрийн хувьд бол байдаг л нэг дөрвөн мөрт. Шүлэг бичдэг хүн бүхэнд байдаг хоцрогдсон хийгээд бүдүүлэг гэмээр ХЭЛБЭР. Харин ямар энгийн атлаа гүн сэрэхүйлэг байна гээч. Хорин жилийн дараа-Цэцэг. Жамыг ингэж илэрхийлэхээс өөр яах билээ. Өвөрмөц сэтгэх яруу найрагт чухал, өөрийнхөөрөө сэтгэх магадгүй түүнээс ч чухал байж болзошгүй. Жишээ бас л байна. Энэ үгийг Францын зохиолч Густав Флобер хэлжээ. “ Зүрх хөгширдөггүй гэж би бодддог. Цохилсоор л байвал амьдарсаар л байна”  Ёстой өнөө афоризм гээч энэ мөн биз. Харин энэ шүлгийг Д.Нямдорж бичжээ.
“Зүүж өгсөн цаг чинь зогслоо.
  Зүгээр дээ,
     зүрх минь зогсоогүй байна.”

Уучлаарай, зориуд ХЭЛБЭР-ийг нь санаатай өөрчилчихлөө. “Зүүж өгсөн цаг чинь зогслоо. Зүгээр дээ, зүрх минь зогсоогүй байна.” Густав Флоберийн афоризмаас Д.Нямдоржийн энэ шүлэг яг юугаараа ялгаатай юм. Ердөө ХЭЛБЭР. Хачин шүү? Афоризм яруу найраг хоёрт тийм адил зүйл баймгүй л юм. Их цэцэн үг олж хэлэх, эсвэл их цэцэн шүлэглэх талаараа л төстэйгөөс биш ёстой огт өөр ХЭЛБЭРҮҮД  л баймаар юм.  Хэлбэрт их шүтэхээр эцэстээ байшин бол нэг квадрат, уул бол нэг гурвалжин, нар бол нэг бөөрөнхий ХЭЛБЭР болж харагддаг байж болох юм шүү?
   Ахуй болоод гял цал  материаллаг байдал хэзээд хүмүүсийн хайр талархлыг нь  баттайяа хүлээсээр ирсэн. Монгол яруу найрагт ч нүүдэлчин ахуй дүрслэгддэг. Өөр яах ч билээ. Үзээгүй байж ямар Сидней хотын тухай шүлэг бичилтэй биш. Гэтэл иймэрхүү ахуйн таталбарууд яг Д.Нямдоржийн гурван мөрт гэж онцлоод байгаа, 1-р дэсийн найрагч болох нь гэж зарим нь хөөрөгдөөд байгаа жинхэнэ яруу найраг мөн үү?

             Хуш модны мөчир дээр                       Хаврын цэнхэр өглөө
               хэрэм мөргөл үйлдэнэ.                      Хивэн хэвтэх хонин дээр
             Хөвч амьсгаа дарна.                             Хөөрхөн ишиг дугжирна.
 
  Шинэ цагийн шүлэгч гэхэд арай л ядуу илэрхийлэл, сэтгэлгээ, адилсал. Зарим нь жинхэнэ монгол шүлэг гэж хэлэх нь магад. Яасан гэж байгаль ахуйг дүрсэлсэн гэж үү? Тэгвэл хайку шүлгийн САБИ. Ганцаардаж гэгээрэх, ахуйгаас ангижирч, амар амгалан доторх гоо сайхны агшинг илэрхийлэх зарчим.  Энд ямар ч ЯПОН ахуй байхгүй. Нэг үгээр хэт явцуу биш, нийтлэг, гүн ухааны  сэтгэлгээ. Тиймээс л дэлхий нийтэд түгсэн хэрэг. Олон хэлэнд орчуулагдсан хэрэг. Японы яруу найрагч Юзүрү Миура “хайку бол микрокосмос” гэсэн юм шүү?
  1998 оноос хойш Оросууд “Бүх Оросын хайку шүлгийн конкурс” зарлан явуулах болсон. Түүнээс хойш 13 жил өнгөрсөн ч энэ арга хэмжээ тасраагүй. Францад бүр хайку шүлэгчдийн клуб байна. Бас Оросын монголч эрдэмтэн Марина Петрова “Орчин үеийн Монгол яруу найраг дахь хайку шүлгийн хандлага” гэдэг өгүүлэл бичсэн бий. Нуулгүй хэлэхэд Д.Нямдорж хайкунаас зугатаах гээд хайку руу, афоризмаас зугатаах гээд афоризм руу, ертөнцийн гурваас зугатаах гээд ертөнцийн гурав руу тэмүүлсэн ”гурван мөртүүд” бичээд байгаа нь харамсахаас гадна өрөвдмөөр. Үнэндээ энэ шүлэгч ондооших хүсэл эрмэлзэлтэй юм. Даанч ондоошилыг зөвхөн яруу найргийн хэлбэр дотроо хайгаад байна. Тэнд хэлбэрээс өөр юу ч үгүй.

   Яруу найраг эцэстээ юу юм бэ? Мэдээж урлаг. Дараа нь бусдаас ялгарах БИ-гээ танин мэдэх арга зам. Түүнээс бус ХЭЛБЭР бол ердөө хайрцаг. Харин доторхийг нь Нямдоржоор дүүргэх л хамгийн хэцүү нь шүү дээ? Эцэст нь хэлбэр бол хэлбэр харин чиний шүлгүүд...

           
                     Шүүмж нэгийг бичсэн шүлэг бичдэг  Пүрэвхүүгийн  Батхуяг

Saturday, November 26, 2011

шүлгүүд

1. Цор ганц  хов хоосны өнгө
Цоо шинэ өнгө
Хамаг бүгдийн дотор цагаа хүлээгч
Хав хар өнгө...
"Үүрд" гэсэн худал үгийг сануулах
ҮХЭЛ ГЭДЭГ- ҮНЭН ӨНГӨ

2. Таталцлаас салах мэт жингүйдэж
Тааварлах аргагүй тайвшралд умбасан ч 
Он цаг-гэрэлт шувууны цээжинд орших
Орь ганцхан найдвар минь
Сарних гэдэг гунигт үгийг мартуулах
САЛХИ ГЭДЭГ-ЗҮРХ ЮМ.

                                                     2011 он

Thursday, November 24, 2011

шүлгүүд

                                    Дугаар шүлгүүд
1.    Энэ хүмүүс надтай адилгүй тэд эмэгтэйчүүд
Эмзэг уяхан, ялимгүй гомдомхой
Энхрийлэлд дуртай, ээмэг зүүлт шохоорхдог
Этгээд аашилдаг ч бүгдээрээ надад хайртай

Үдэш зурагтын өмнө нэг суваг дээр төвлөрч
Үгсэж тэд намайг ганцаардуулдаг.
Үс зүсээ харахаар толины өмнө удаан эргэлдэж
Үзэсгэлэнтэй гэж хэлүүлж байж санаа нь амардаг.

Тэд надтай адилгүй бүгд эмэгтэйчүүл
Тэгэвч бүгдээрээ надад хайртай
Нэг нь намайг “хань минь” гэдэг
Нөгөө хоёр нь “аав минь” гэдэг

Эмзэг уяхан, ялимгүй гомдомхой
Энхрийлэлд дуртай, ээмэг зүүлт шохоорхдог 

                                                                          2011 он 

Wednesday, November 23, 2011

шүлгүүд

Ямар ч зайгүй, зууралдаж ургасан өвс шиг
Ялдам үнэрээ гээсэн миний хотын
Ялдам үнэр нь -БИ
Яруу найраг нь-БИ
Гишгэвч буцаж өндийх
Гэрэл гэгээ нь-БИ
Гэм нүгэл нь-БИ
Инээмсэглэл хайр нь-БИ
Эмгэнэл гуниг нь-БИ
Эр зориг нь-БИ
Итгэл найдвар нь -БИ
Ирээдүй нь -БИ
Ууулнаасаа буусан ч гутлаа арчиж сураагүй
Улаанбаатар нь ердөө-БИ

                                                    2011-10-06

Tuesday, November 22, 2011

шүлгүүд

Зуны сүүлчээр, ууланд авираад бууж яваа
Зугаалагч сарны нимгэн гэрлийг
Зузаан хөшигний завсраар сэмхэн харах
Зугаатай сайхан байсан даа?
Ичгүүргүй саран дээр дэгдэж яваа
Ичимхий туулайны зүрх шиг
Улайран буй тэнгэрийн хаяанааас
Усанд явсан нар ухас хийхэд 
 Өвсөнд хоносон бялзуухай сочисхийн
Өмнүүр гараад өрнийг зорив. 

Зузаан хөшгөө гэнэт ярж
Зуныг би гэртээ оруулав.

                                               2011-05-16

шүлгүүд

Одоо би яруу найргаас цааш
Одон орон, цөмийн физикээс цааш
Байгаль шинжлэл, дэлхийн газар зүйгээс цааш
Буй юмс, оргүй хоосны буй юмст  хүрчээ.

Тэнд жаварлаг  хүйтэн , чийглэг бус
Тэнгэргүй, тэнгэр хаяалсан газаргүй
Тээршаах юу ч үгүй, тэнэглэл огт байхгүй 
Тэвчээр шалгах, тэрсэлдэн маргах зовлонгүй

Яруухан бодлууд нимгэн саан хувцастай
Ярууслын  бурхад наймаанд яваад сураггүй
Яах гэж,  юуны тулд, ямар ч үйлээр
                                       /ганцхан энэ бодол/ 
       Яруу найраг, цөмийн физик, одон орноос цааш
      Буй юмсын оргүй хоосон  
      Буй юмст хүрэв дээ?

                                                                2011-05-12

Sunday, November 20, 2011

шүлгүүд

Эхнээсээ гар өргөн бууж өгсөн манай талыхан
Эр зоригоо хаана нуусан бол олох юмсан
Ийм амирлангуй амьдрах тэдэнд одоо
Ингэтлээ таалагдаад байгаад гайхаж үхэх нь
Сар усанд шивэхэд аврах хүсэлгүй
Сар үхсэн ч гуних гуниггүй 
Нар улбартахад сэрэх мэдрэмжгүй
Нар унтарсан ч бодох бодолгүй
Санаанд багтмааргүй юм, тэгээд
Яруу найрагч гэж цээжээ дэлднэм.

шүлгүүд

Дээвэр дээр дураараа үсчих усан дуслууд
Дэлхий дээр зөвхөн нүргээн хаанчилжээ.
Хүйтэн борооны үзүүрийг мушгисаар
Хүч тамир минь барагдах яасан сайхан

Шавхай үсчүүлэн урагшлахыг хүсэн аахилавч
Шарваад зогссон ув улаан машин дотор
Шаралхуу эр, хөмсөг зангидсан бүсгүйг
Шанаагаа тулан цонхоор ганцаар ширтнэм.

Гэв гэнэт нэг дэггүй ялаа  дэргэдүүр дүнгэнэхэд
Гэрэл гийж, тэнгэр хаяарсаныг олж хараад
Гараараа даллан, борооны сахиусыг үдэхэд
Гадаа нэлийсэн их ус мэлийн харагднам.

                                                            2011-06-25  Зүүн салаа

шүлгүүд

Цэцэрлэгт алтан гургалдай жиргэнэ
Цэцгийн сүнс, салхины сүнстэй үнсэлцэнэ.
Цээжинд нэг хөндүүр бодол
Шувуу шиг үүрлэжээ.
Эр цэцэг, эр салхи
Энд ер нь юу болоод байна вэ?

Saturday, November 19, 2011

шүлгүүд

1, Буудал дээр буусангүй, цаашаа жаахан явмаар байна.
Буг чөтгөр шиг буланд суугаад бусдыг ажигламаар байна.
Будан дунд төөрсөн буга гөрөөс шиг хүмүүсийн
Бууж суухыг харсаар, чив чимээгүйд уусмаар байна. 

2, Эцсийн зогсоол та буугаарай
Юу, болчихсон гэж үү?
                        ийм хурдан гэж үү?
Эргэн тойрон харанхуй нөмөрчээ.

3, Гэрлээ гялбуулсаар хажуугаар зөрөх
                                  амьдралын хөсөг
 Гэгээн эх минь...
Явах замыг  гэрэлтүүлээч...

                                                       2011-08-08

шүлгүүд

Сэтгэлд түймэр түүнийг унтраах ус алга
Сэнсрэн буух навчис мэт ямар ч үнэгүй
Сэглүүлж гүйцсэн зүрхээ дэмий л өрөвдөөд
Сэрүүн зүүд шиг амьдралаас сэмхэн явахыг
БОДОХ БОЛОВ.
Агаар дахь зуны сэрлүүд шиг гэнэт
Алга болохыг бодох болов.

Яагаад ганцаардсанаа ч мэдсэнгүй
Янгир зогсоолдоо зогсох мэт болжээ.
Эвэр шиг хүнд бодлууддаа дарагдсаар
Нэг л өдөр нисэж одохыг
БОДОХ БОЛОВ.
Амьсгал дахь халуухан хүсэл шиг гэнэт
Алга болохыг бодох болов.

                                                      2011-01-10

Friday, November 18, 2011

шүлгүүд

Шийдчихлээ,
                          шувуу, гөрөөс,
                                                   усны замаг болохоор
Ядаж гэм халгүй нисэж, амьдарч, ургаж үзэхээр
Явган зам шиг бүдгэрч тодорч, бороонд норж
Ялдамхан жиргэж, агаар салхийг өдөн цээжээрээ
Хага зүсэж, жараахайнд зулгаалгаж, чононд бариулж
Хаврыг мөрөөдөж, усыг үзэн ядаж, яргуй тастаж
Шийдчихлээ,
                       шувуу, гөрөөс,
                                                 усны замаг болохоор
Ширэг өвс, ногоон халгай, шар цэцэг болохоор
Шивээн толгой, гашуун агь, алтанзул  болохоор 
Шимширмээр ороолцолдсон чөдөр өвс болохоор
Шийдсэн бүх яруу найрагчдад
БИ ХАЙРТАЙ.

                                                2011-08-10

Thursday, November 17, 2011

шүлгүүд

Домог болохоосоо өмнө шүлэг бичсээр
Домог болохоос илүү сайхан хаана байна.
Харанхуй шөнө тэнгэрийн одод залбирсаар
Харанхуй болохоос илүү сайхан хаана байна.
Нарыг тосож, талын хаяа руу гүйсээр
Нар болох шиг сайхан хаа байна
Намрын хотод зуны мэдрэмжээ хадгалсаар
Намар болох шиг сайхан хаа байна.
Өвлийн шөнө моддын мөчир шиг нэвсийсээр
Өвөл болох шиг сайхан хаа байна.
Илч гэрэлтэйгээ ч мэдэхгүй явсаар
Илч гэрэл бөхөхөөс сайхан хаа байна.
Эндээс одогсдод атаархсаар
Эндээс одох шиг сайхан хаа байна.
Сүүлчийн удаа гэж  амжиж хэлээд
Сүнсээ үдэх шиг сайхан хаа байна
Тэр нэгэн өдөр хэзээ вэ? гэж бодсоор 
Тэр л өдөр ирэхэд...
Өвсөн дунд өвдөг сөхрөөд
Өнөөдрөөс сайхан өдөр үгүй гэж
Өөртөө шивнэнэ, би

                                                    2011-02-15

шүлгүүд

Жижиг хүмүүс том сүүдэр унагаана
Жийрхэж би тэднээс дөлж явах  болов.
Том хүмүүс харин жижиг сүүдэр доороо
Хичнээн жил хоргодох юм бол доо?

                                                           2011-10-02

шүлгүүд

Цас лавсан орж хүсэл минь улам зузаарсаар
Цайндаа би мөс хийж, амандаа чихэр шиг хүлхэж
Цаг хугацааны нуруун дээр тухлан суугаад
Хөлөөрөө гар, гараараа хөл хийх
Хөгжилтэй эсэхийг туршмаар санагдана.
Борооны дусал хэд бол, одод хэд бол
Бодол гунигаас хэдэн алхам зайтай бол
Нойтон цув хуурай салхинд
Хичнээн цаг хатах бол
Хойтон жил толгойд хэдэн үс бууралтах бол
Тодорхойгүй юм бүхнийг бодож суугаад
Толгойгоороо бөгс, бөгсөөрөө толгой хийж
Тоглох хүсэл цас шиг лавсана.
Цэнгэг усны загас мэт -Хүйтэн
Сэлүүр нь харин мөнгөлөг  -Хүмүүст
Далдхан хүслээ илчлэхгүй л гэхдээ
Далдын хар малгай мөрөөднөм.

                                                                2011-0812 Зүүнсалаа

Wednesday, November 16, 2011

шүлгүүд

БУДДА-улиас мөчрөө
               усны мандалд дүрэх мэт
              Сэтгэлийн доторх долгиосыг дарнам.
              Талд зоосон ганц төмөр багана мэт
              Ганцаардал хамгийг дүүргээд
              Тайвшрал шувууны нүд шиг 
              Тайлагдашгүй нууцлаг юм
              Алган дээр буусан борооны дусал
             Амт үнэрээ агшин зуур гээхэд
             Аяа,  би юунд  итгэх вэ?
БУДДА...

                                                                    2011-02-12

шүлгүүд

Тийм, ээ тийм толгой дохиж байна
Тэнгэр минь цаг хугацаанд би
Хайртай
Сэхүүн ганган ч хов хоосон
Сэхээтнүүдийн чамирхлаар би түүнийг
Үнэ хүргээд зарчихсан
Газрын зураг дээр хаана ч байхгүй
Гудамж талбай, хот суурингаар сольчихсон
Торгон цамцны ганц ширхэг алтан товчоор
Тооцооны хуудас, өрийн бичгээр тулчихсан
Нэмэр хачиртай хов живийн яриан дээрээ
Нэрэлхүү зангаа нэмж байгаад
Царайгаа огтхон ч хувиргалгүй 
Цаг хугацааг  худалдчихсан
Буруутай, буруутай  хүлээн зөвшөөрч байна
Бурхан минь, цаг хугацаа намайг
Хэзээ буудах бол...

                                                      2011-03-08 

Tuesday, November 15, 2011

шүлгүүд

Таньдаг тагтаа, зүс үзсэн болжморууд
Тааламжтайгаар хаврыг дамжлан авчирч байна.
Замдаа алдаад газар унагаачихвий гэж
Юутай ихээр айнам бэ?
Хотын дээгүүр Рембо шиг бороо орж
Хойд ууланд өтгөн манан буужээ.

Саяхан ирсэн хавар их л гэрэвшингүй
Саравчин дээр суугаад шулганаж байна.
"- Яаран яарсаар ирлээ гэвч танай энд
Яасан дулаардаггүй-Тэнгэр вэ? "

шүлгүүд

Ханан дээгүүр хэрээслэн татсан зурааснууд
Харамсалтай эхлэл, дуусашгүй төгсгөлүүд
Дагзаараа цоо мөргөмөөр хүйтэн хананууд
Даанч би далавчтай байснаа хэлж чадахгүй нь

Нэг хөшөө, хоёр хөшөө, төмөр хайснууд
Нэхмэлийн зүү шиг мөсөн унжлагууд
Нэмэх хасах, үржих хуваах  бодлууд
Нисдэг байснаа хэлж чадахгүй нь

Модон чаргатай гудамж уруудсан
Хүүхэд нас минь ороолтоо гээжээ.
Бээрсэн хошуу ам минь эвлэхгүй
Би тэнгэрээс ирснээ хэлж чадахгүй нь...

                                                               2011-01-02

шүлгүүд

Ижил хүйстэн шиг сар тагтан дээр
Илбэчин царайгаараа гайхуулна.
Энэ тамхи хатуу, утаа нь зөөлөн
Гараад ир тамхилья гэж дуудна.
Улалзах цог тодорч төдхөн бүдгэрнэ
Уруул нь цэнхэр, хацар нь  хонхор юм
Цуутай сайхан хүүхэнтэй зүйрлэдэг
Цуурхал байж дээ гэж бодсоор
Тагтан дээрээ сартай хамт
Тамхилахаар гарав.

                                           2011-04-15

Monday, November 14, 2011

шүлгүүд

Хар нялхаас минь дагасан -Айдас
Хаалганы дэргэд бас борооны шүхэртэй
Харсаар байтал цас ганц нэг хаяласаар
Харгуй зам бууралтахыг харнам.


Хөгшин нохой агаар шиншилнэ
Хүмүүсийн хэхрүүлэхийг үнэрлэж цадсан мэт
Хүслийн  зүүгээр амьдралыг нэвт сүлбэх
Хүсэл мөрөөдөлдөө дарагдан алхнам.

Хар захаас цагаан үнэр худалдан авсан
Хайр сэтгэл, үзэн ядалтыг ч авч өгсөн
Харанхуй дотортой том хүн болчихвий
Хар нялхаас минь дагасан- АЙДАС...


                                                            2011-04-14

шүлгүүд

Баруун зүүн чухам хаашаа вэ?
Бага тойргоос ганцаараа гарсансан
Бүдэрч унаад өвдөгөө шалбалсан 
Бүрэнхийд залбирал хэлж сурсансан
"ЗАМАА АЛДЧИХГҮЙ ЮМСАН
ЗАРИМУУД  шиг АТААРХАЛААС ӨӨР ЮМГҮЙ
ЗАРИМДАГ" болохгүй юмсан.
Баруун зүүн чухам хаашаа вэ?
Бага тойрогт өвөл болчихсон юмсан.

                                                     2011-11-11

Saturday, November 12, 2011

шүлгүүд

                                   О.Баянаадаа
Хөмсөг сормуус цантайсан гэвч
Хүйтнийг би хавьд мэдэрсэнгүй 
Үрэл мойл шиг нүдтэй чинийхээ
Үзэсгэлэнд автаад өвлийг анзаардаггүй

Хайруу жавар хацрыг чимхэвч
Хаврыг би зүрхэндээ асааж
Харзны ус шиг нүдтэй чинийхээ
Хайранд халууцаад өвлийг анзаардаггүй

Мөсөн хонгил шиг  хүмүүсийн дунд
Мэс шиг харцанд хэрчүүлж явлаа ч
Мөнхийн ус шиг чинийхээ -хайранд 
Мөнхрөх санагдаад үхлийг мартнам 

                                                   2011-06-14 Зүүнсалаа

Friday, November 11, 2011

шүлгүүд

Цаг хугацааны хүйтэн зууш халбагадсаар
Цатгалан суухаас уйдан залхсан
Гүн ухаантны цонхигор царайтай
Чамайг би зүйрлэн санал уу?
/ Гэтэл /
Оройн бүжгээс халууцаж гарсан
Охидын хацар шиг тэргэл
Сар минь чи уучлаарай.
           Сүүн туяанд чинь цаас дэлгээд
           Чулуун дээр шүлэг бичиж суунам.
     
                                           2011-07-01  Зүүнсалаа

шүлгүүд

Эрх чөлөө цонхны цаана хүйтэн салхитай хамт
Энд ганц нэг  хоног саатахыг хүснэ.
Эгнэж зогссон хатуу сэтгэлтэй хананууд л
Эцсийн удаа, эцсийн удаа гэж хашгиралдана.

Аврал эрж, өршөөл хайр хүсэж
Аягатай кофендоо мэхийн есолсон
Эрх чөлөөний өрөвдмөөр царайг хараад
Эцсийн удаа, эцсийн удаа гэж хашгирнам.

Ширээн дээр сүнсгүй мэт тэрийн хэвтэх
Ширэн цүнхнээс -ЭРХ ЧӨЛӨӨ цухалзаж
Илбэн таалах салхины зүрхийг сугалахыг
Эцсийн удаа, эцсийн зөвшөөрөөч гэж
ГУЙНАМ.

                                                  2011-06-15 Зүүн салаа

шүлгүүд

Хувинтай ус хөлдөөд
Мөсөн талстууд нарны гэрэлд солонгорно
Хундага хиймээр болор шиг гялтагнаж 
Хутга хиймээр болд шиг харагдана.

Зөгийний үүрнээс зүүж орхисон
Халуухан зуны бодлуудаа авч
Хөлдүү устай хувин дээр асгаваас
Хөхрөлдөх дуу агаарт нисэлдэнэ.

Номонд хавчуулаад мартсан цэцэг
Намрын салхинд хийсэн одоход
Хүйтэн хувинг халуун хэлээрээ долоох
Хүсэл хаанаас оргилно вэ?

                                    2011-11-05     Зүүнсалаа