шүүмж

                                   НЕГАТИВ ЗҮҮДНИЙ ЗАРИМ –ӨНЦӨГ  

             /Ө.Үлэмжтөгсийн” АБСУРД ЗҮҮДНИЙ –ХОТ” романаас үүдэхүй/

   Зүүд өнгөт үү? эсвэл хар цагаан уу? Энэ фото зургийн негатив чанар дээр тулгуурласан хамгийн сонирхолтой асуулт байхыг үгүйсгэхгүй. Үнэхээр зарим зүүд өнгөт байдаг. Уул хөндийн түмэн цэцэгс өнгө алаглаад төрсөн нутаг сайхан байлаа гэж аав минь нэгэн өглөө сэрээд ярьж байж билээ. Өнгө алаглана гэдэг чинь аавын тэр зүүд “өнгөт” байсан гэсэн үг. Гэтэл зүүд үүсэх онолд хэзээ ч өнгөтэй байдаггүй гээд батлаад байдаг. Яах вэ?

    Энэ л эргэлзээ,  үнэн худлын зааг  дунд хамгийн бөөрөнхий байж мэдэхээр таамаглалыг “Абсурд зүүдний-хот” постмодерн романд дэвшүүлжээ. Яагаад “бөөрөнхий байж мэдэхээр таамаглал” гэсний учир нь энэ романд ердөө л “ЗҮҮД НЕГАТИВ” шинж чанартай хэмээх онолын хүрээний цоо шинэ асуудал дэвшүүлж байгаад оршино. Зүүд өнгөт ч мөн, хар цагаан ч мөн. Ялимгүй “бөөрөнхий” сонсогдож байгаа нь нууц биш. Харин  ертөнцийн бүхий л тогтолцоот ойлголтын хүрээнд хүний танин мэдэхүйн энгийн анхдагч суурь ойлголтоор үгүйсгэл хязгаартай ба тэрхүү хязгаар нь шинэ үгүйсгэлийн хязгаартай тулж байдаг. Оршихуй хязгаартай боловч  өөр оршихуйн хязгаараас өөр оршихуй үүсдэг зэргээр үл тасрах  “ОРШИХУЙ-ЦАГ ХУГАЦАА- ХҮНИЙ ОЮУН САНАА-ЗӨН СОВИН ” гэсэн гинжин холбоос дунд ХҮНИЙ ЗҮҮД үнэхээр харьцангуй нууцлаг, ээдрээтэй “САНСАР” бүтээсэн ажээ. Энэ харьцангуй нууцлаг ээдрээтэй байдал нь негатив шинж чанартай зүүдний ердөө нэгхэн ӨНЦӨГ юм. Түүний цаана чухам одоогийн бидний хүрч ойлгох боломжгүй олон ӨНЦӨГ бий. Тэр л танигдаагүй өнцөгийг нээх гэсэн хүсэл “АБСУРД ЗҮҮДНИЙ-ХОТ” романыг бичих язгуур эрмэлзлэл болжээ. Нэг үгээр зүүдний негатив чанарыг батлах хүслээр энэ роман дүүрэн байна.

   Постмодерн сэтгэлгээний “ертөнц эмх цэгцгүй /хаос/, утга учиргүй /абсурд/” мөн чанартай хэмээх үндэслэлээр авч үзвэл ЗҮҮД ч мөн тийм мөн чанартай билээ. Магадгүй амьдралаас ч илүү “хаос” байдал, амьдралаас ч илүү “абсурд” шинж чанар ЗҮҮДЭНД бий.  Тиймээс л “абсурд зүүд” хэмээн зохиолынхоо дотоод байгууламжийг маш товчхоноор хураангуйлан илэрхийлсэн байна. Харин ХОТ бол яах аргагүй энэ романы амин сүнс. 1990-ээд оны Улаанбаатараас та ямар нэгэн БУХ тэргэнд суугаад өөр ертөнцийн үл таних нэгэн хотоор зорчих болно. Бодит амьдрал дээр “виз” даруулсан гадаад “паспорт”-тай, овоо хэдэн “евро”-той хэн ч бай ертөнцөөр чөлөөтэй аялаж болох энэ цагт  юун сонирхолгүй эхлэл вэ? гэж бодогдож магадгүй юм. Гэвч үнэндээ тийм биш. Энэ романы бүх үйл явдалд “бодит амьдрал, ер нь бодитой гэж үздэг зүйлс ямар ч хамаатай. Ямар ч ач холбогдолгүй зүйлс”. Учир нь бодит байдлаас хамааралгүй, цаг хугацаа-орон зайн хувьд “баригдахааргүй” чөлөөт “тэнүүчлэл” энэхүү постмодерн текстийн нарийн төвөгтэй байгууламжийг бүтээж байгаа юм. Магадгүй Ренар үнэгний тухай ёгт үлгэрээс эхэлсэн ХОТЫН уран зохиол эдүгээ “АБСУРД ЗҮҮДНИЙ-ХОТ” роман шиг ийм л өөр болтлоо хүн төрөлхтөний оюун сэтгэлгээнд гүн суурьшсан гэсэн үг. Нэгэнтээ Мексикийн зохиолч Карлос Фуэнтес, Борхесийг “Латин-Америкийн уран зохиолын хамгийн анхны ХОТЫН ХҮҮРНЭЛ ЗОХИОЛЧ” гэж тодорхойлсон байдаг шиг  залуу зохиолч Ө.Үлэмжтөгсийн “АБСУРД ЗҮҮДНИЙ-ХОТ” романыг ХХI зууны эхэн үеийн Монголын уран зохиолын  хамгийн анхны “ХОТЫН РОМАН” хэмээн тодотгон нэрлэхийг хүссэн юм. Зөвхөн хотын тухай, эсвэл зам талбай, байшин гудамж бичсэнээр нь ингэж зориглон нэрлээгүй юм шүү? Зохиолчийн хэл, сэтгэлгээний үндсэн суурь, иргэншлийн мэдрэмж, суурин амьдралын төсөөллүүд нь энэ зохиолыг эрхгүй ингэж нэрлэхэд хүргэж байгааг ойлгоно биз. Зохиол товчхондоо негатив зүүдний ХОТ хэмээх өөр нэг өнцөг илүү тодорхой дүрслэгдсэн эх бичвэр гэсэн үг. 

   Чухам ямар газар, хэдэн онд гэдэг нь тодорхой бус өгүүлэмж, дэлхийн газар зүйн бүс бүслүүрт үл хамаарах хот суурин, учир битүүлэг нууцлаг үйл явдлуудын зангилаа, хэн нэгнийг тэсэн ядан хүлээсэн дүрүүд, дурсамж атлаа цаг хугацааны дэс дараалалд захирагдаагүй сэтгэлгээний чөлөөт урсгалыг холбож буй  БУЯН-ӨЛЗИЙ хэмээх залуу зохиолын эхнээс аваад төгсгөл хүртэл биднийг ЗҮҮДЭЭРЭЭ хөтлөн авч явна. Заримдаа зүүд бус бодит амьдрал, үгүй бол цаг хугацааны гажуудал мэт санагдана. Нийтээрээ мэддэг гадаад киноны холбоо ярианууд ч мэдэгдэнэ. Зарим хэсэгт зохиолчийн аргагүй хүүрнэл зохиол бичих туршлага дутсан нь анзаарагдана. Содон гайхалтай, давтагдаагүй зүйл бичих гэсэн хүсэл ч бас зохиолоо хэт энгийн байгууламж руу түлхсэн тал бийг ч мэднэ. С.Бэккетийн гудамжинд “Годог хүлээхүй”-г үзэхээр яаран яваа хэсэг ч юм уу? Хэн нэгэн нэр хүндтэй бүрх малгайт эрийн оршуулган дээр өвөө эмээтэйгээ тааралдаж, ээжийнхээ бурхан болсоныг мэдэж буй, хөлбөмбөгийн дур хорхойтонгуудын халуун яриа энэ бүхэн бол зохиол дотор “холбон тоглогч” залуугийн дүр байдлыг илүү тодотгон өгнө. Нэгдүгээр биенээс өгүүлэх ЗОХИОЛЧ, Би –дүр эсвэл өгүүлэгч-Би, хиймэл дүрүүд, зочид буудлын өвгөний хүлээж буй Жеймс,  бидний чихэнд хоногшсон Төмөр, Цэрмаа, Долингор гэсэн нэрс бус Томас, Смит, Боря хэмээх харь нэрс нь лав бидний уншиж өссөн ФРАНЦ гарвалтай /саяхан модель /загвар/ гэсэн байналээ/ Орос хүмүүжилтэй романуудаас нилээд өөр болохыг хэлээд өгнө. Хэдэн гадаад хүний нэр тавихаар л өөр, цоо шинэ зохиол болчихдог болов уу хэмээн эндүү ташаа ойлгох аюултай. Бас манай уран зохиолд ч тэгж эндүү ташаа өнгөцхөн бодогсод цөөнгүй бий. Гол нь цаад ЗҮҮД л огт өөр иргэншил дунд өрнөж байгаа учраас Ө.Үлэмжтөгсийг ийм нэрс сонгохоос өөр аргагүй болгожээ. Ямар С.Бэккетийн гудамжинд Дондог, Балдан хоёртой ярьж суултай биш. Тэгээд ч энэ харь ахуй, тийм газар олон жил амьдарсан мэт сэтгэгдэл төрөх нь негатив зүүдний өөр нэг-өвөрмөц өнцөг буюу  хүн төрөлхтөний амьдралын хэв маягийн хил хязгаар үгүй болж буйн илрэл гэж санагдав. Харин Орос хүмүүжилтэй роман гэснээс бидний сэтгэлгээнд гарч буй өөрчлөлтийн зарим өнгөцхөн бодлууд ч энэ романыг тойроогүй гэдгийг хатуухан хэлэх нь зөв.

   Тэгвэл хотын өнцөг бүхий негатив зүүд зүүдлэгч, хотын роман бичигч энэ эрхэм юу сонирхдог вэ? Миний мэдэхээр хамгийн түрүүнд уран зохиол сонирхогч. Энэ хачин жигтэй цагт ХОТООС уран зохиол сонирхогч төрөх нь тун ховор сонин явдал болжээ. Гэтэл бүр Улаанбаатарын минь шороот гудамнаас, бүүр цаашлавал Бага тойргийн байшингууд дундаас, илүү ихээр элгэмсвэл миний бага залуудаа арьсан бөмбөг алавхийлж явсан хонхорт энэ эрхэм өсөн өндийжээ. Нутаг нуга, жалга довныхон  гэдэг үзлээр бол Ө.Үлэмжтөгс бидэн “нэг нутгийн зөвлөлд” гишүүн байхаар хоёр. Уран зохиолос гадна хөл бөмбөг. Энэ цагийн хамгийн хүчтэй спорт мөн. Тэрхүү дур сонирхолоо  зохиолынхоо тэргүүн бүлэгт хачин тодорхой өгүүлсэн буй. Ер нь хамаг хэрэг явдал хөл бөмбөг үзэж суугаад “давсанд явснаар” эхэлж байгаа юм. Картын бараанд орсон 90-ээд оны эхэн үеийн хотын байдал ялимгүй үнэмшил муутай бичигдсэн нь зохиолч үнэхээр яг тэр зурвас бэрх үеийг сайн мэддэггүйг шууд харуулж байлаа. Түүнээс хойших цуваа бус шугаман бус хэлбэрээр үргэлжилж буй хэсгүүдэд харин зохиолч хүнд байх анхдагч чухал зүйл болох “ажигч сүрхий гярхай” байдал харагдана. Энэ бүхний эцэст мэдээж мөрөөдөн тэмүүлэх сонирхол. Энэ л сонирхол нь Ө.Үлэмжтөгсийг очиж үзэхийг хүсдэг олон газарт нь аваачсан “ АБСУРД ЗҮҮДНИЙ-ХОТ” роман бичихэд хүчтэй нөлөөлсөн байна.

  Зенгийн нэгэн багш өөрийн номоо ”энэ ном бол ганц гараараа алга таших чимээ юм” гэжээ. Ийм гайхамшиг бүтээх хүсэл зохиолч бүхэнд бий. Юуг нь нуух вэ? Залуу зохиолч Ө.Үлэмжтөгсийн энэ анхны роман бол “хоёр гараараа алга таших чимээ” юм. Гэхдээ анхны роман гэхэд их хүчтэй алга ташилт юм. Хэний ч сэтгэлд нийцэж болох чөлөөт бичлэг, сэтгэлгээний үр хөврөл юм. Авьяасын гялалзсан оч, сэтгэлийн асар их хүсэл тэмүүлэл шингэсэн учраас үүнээс илүүг бичих итгэл бидэнд үлдээж буй “том ололт” энэ романд хадгалагдаж байна. Цаашдаа Ө.Үлэмжтөгсөөс ч ер ертөнцийн хэнээс ч үл шалтгаалах хувь заяаны замдаа “АБСУРД ЗҮҮДНИЙ-ХОТ” гарлаа.

                 ОДОО БИ ЮУ ХЭЛЭХ ВЭ? ЗАМ НЬ ЗААВАЛ САРУУЛ БАЙГ.

                                                                                ПҮРЭВХҮҮГИЙН БАТХУЯГ

                                                                                             2012-01-25

шүүмж

                             Ёс суртахууны мєнхийн парадокс буюу П.Батхуягийн туурвил

   Хэд хоногийн ємнє Хvний эрхийн єдєр гэгч болж хэсэг улс талбай дээр цуглан би ч амьд явах эрхтэй, би ч цэвэр агаар амьсгалах эрхтэй гэх мэтийн юм ярьцгаан жаал зогссоныг санаж байна.

     Тэртээ 1948 оны 12-р сарын 10-ны єдєр Хvний эрхийн тvгээмэл тунхаглалыг баталж єєрєєр хэлбэл хvн ямар эрхтэй, тэр нь зєрчигдєх ёсгvй, vvнийг дэлхийн бvх улс мєрдвєл зохих тухай санааг илэрхийлснээс хойш хvний эрхийн єдєр бий болсныг тэмдэглэлцэж vгvйдээ л зурагт, сонингоор яригдаад єнгєрч байгаа нь сайшаалтай. Мэдээж дайны дараахь шинэ политик гvрнvvдийн ашиг сонирхолтой холбогдон гарсан боловч тэнд vгvvлэгдэх санаа нийгмийн нийтлэг хэв ёсныхоо хувьд эртний зvйл. Єєрєєр хэлбэл нийгмийн нийтлэг болох ардчилсан тогтолцоо хамгийн давуу талаа хувь хvний эрхийг хамгийн ихээр дээдэлдэг гэсэн vгээр илэрхийлдэг. Гэтэл энэ яг ийм байж чадаж байна уу, ер нь хvний эрх гэгч юу вэ, яг ямар эрхийг эдлэх вэ, тэр эрхийг хэн, хэрхэн эдлvvлэх вэ гэх мэтийн асуултууд гарч ирэх ба хариулахад тийм ч хэцvv биш санагдаж болох юм. Жишээ нь нэг зохиолыг авч vзээд дараа нь ярилцвал илvv ойлгомжтой болох юм.

Навчаа гэдэг эмэгтэй сайхан амьдрах эрхээ эдлэн эалуудаа одооны ярьдагчлан мєнгєтэй хvнтэй гэр бvл болжээ. Vр удмаа vлдээх эрхээ эдлэн хоёр хvvхэд ч тєрvvлж. Харин тvvний нєхєр сууснаасаа хойш идэж уух эрхээ эдлэн сархад зооглох болов. Бvр vг хэлэх эрхээ эдлэн хvмvvсийн ярьдгаар агсам тавих болов. Ингэж Навчаа машинтай, мєнгєтэй хvнтэй сууснаасаа хойш 25 жил сэтгэлийн дарамттай хvнд нєхцєлд амьдарчээ. 25 жилийн энэ бухимдал эцэстээ бяцхан шалтаг гарахад тайван амьдрах эрхээ эдлэн согтож унасан нєхрєє алж орхиход хvргэжээ. Зовоож байсан нєхрєє алсны дараа сэтгэл санаа нь учиргvй амгалан болж жинхэнэ хvн болж тєрсний эрхийг бие сэтгэлээрээ эдлэх болоод зохиол тєгсєж байна.

Мэдээж Навчаа Монгол улсын Vндсэн хууль, тэр дундаа Эрvvгийн хуулийг ноцтой зєрчиж ялын дээд хэмжээ авахаар болсон байх л даа. Улс амьтан ч "салаад л явчихгvй яасан юм", "хvчирхийллийн эсрэг тєвд хандахгvй яасан юм", "надад хэлэхгvй", "цагдаад л єгчихгvй", "ер нь анхнаасаа яах гэж суусан юм" маягаар єєд уруугvй загнацгаах нь ойлгомжтой. Загнасан шигээ єєрсдєє тийм ухамсартайгаар хандаж чадах нь ч юу л бол. Жишээ нь, vvнийг хєндлєнгєєс хэрхэн тайлбарлах вэ. Энд эрvvгийн хуулийн заалтаас гадна ёс суртахуун, хvний ёс гэсэн ойлголт ороод ирэхээр асуудлыг ээдрээтэй болгож орхино. Мэдээж Навчааг зєвтгєж яасан их зовоо вэ, одоо л нэг сайхан амьдарч эрхээ эдэл гэх гээгvй л дээ. Хамгийн гол нь vvгээр дамжуулан хууль болон ёс суртахууны эвлэршгvй зєрчил, онол практикт биелдэггvй нь их тухай, хувь бодгаль болон нийгмийн vл хvлээн зєвшєєрєлцлийн тухай л энд ярьж байна. Єєрєєр хэлбэл та бидний сэтгэлийн мухарт байх зvйлийг сэдрээж, ёс суртахууны хvнд асуулт тавьж, тавгvйцэхэд хvргэж байна.

Энэ хариултгvй асуулт уран сайхны сэтгэлгээний тvvхэнд янз бvрийн хэлбэрээр гарч байсан ба нилээд сайны тоонд Ф.М.Достоевскийн “Гэм зэм” романы Родион Раскольниковын дvрийг жишээ татдаг л даа. Уран зохиолыг уран зохиол биш зvйл тєлєєлєх нь их байгаа єнєє vед иймэрхvv хvнд асуулт, гvн эргэлззэ, дотоод бодрол, дэлхийн дулаарлаас дутахааргvй том асуудлыг гаргаж тавьсанд П.Батхуягт нэг удаа толгой дохиж болно. Яг иймэрхvv санаа тvvний "Зvvднээс ирлээ" vгvvллэгт магадгvй илvv гvнзгийрэн туссаныг харж бас болно. Тэнд нэг эмгэн амьдралдаа хvvхэд гаргаагvй боловч зvvдэндээ гурван хvvхэдтэй, харин зvvдний нєхєр нь мєн л архи ууж агсам тавьдаг сэтгэлийн там байгаагаар гардаг. Яваандаа зvvдний дарамт болсон нєхєр нь vхэхэд зvvдэндээ ч, амьдралдаа ч ихээр баярлан хvлээж авч байна. Амьдрал дээрээ зvvдний гурван хvvхдээ хvлээсээр байгаа энэ эмгэний дvрээс сонин зvйлийг харж болох юм. Амьдрал гэгч єєрєє зvгээр л зvvднээс ялгаагvй эсхvл зvvд шиг болсон тухай цаашилбал хvн гэгч зєвхєн сэтгэлийн амьтан, тvvгээр л тэжээгддэг, амьдралын мєн чанар, утга учир зvvд магадгvй зvvд шиг байсан ч хамаагvй тухайн хvнд л утга учиртай байхад оршино гэсэн оршихуйн гvн ухааны бодомж ч байж болох.

Энэ бол нэг талаас зохиогчийн уран сайхны сэтгэлгээний тавилт хоёрын огтлолцсон цэг болж байна. П.Батхуягийн "Бурхангvй газар" /2004/, "Хvрэл зvрх" /2006/, "Vнэд орох цаг"',/2007/ гэсэн хvvрнэл хэлбэрийн богино хэмжээний зохиолын номоос харагдах гол санаа бол хvн хvнээс холдож байгаа тухай, сэтгэлийн мєн чанар єєрчлєгдєж байгаа тухай, цаг хугацааны хvрд амьдралын утга учрыг хувиргаж байгаа тухай, цаг vе сэтгэлийг эвдэж байгаа тухай, нийгэм хvнийг єчvvхэн болгож байгаа тухай хэлэхэд оршдог. Ухаандаа хvн сэтгэлээ ямар нэг багаар арилждаг, дээшээ нисэх далавчийг хvсдэг боловч буух тухай огт бодолгvй vхдэг, мэнгэ авахуулснаар гоо vзэсгэлэнтэй сайхан болдоггvй тухай зарим vед хєнгєн егєєдєн гаргасан нь бий. "Цонх" гэж нэг vгvvллэг байгаа. Би баатартай холбогдож байгаа гурван эмэгтэй бvгд ямар нэг байдлаар цонхоор харагдсан, цонхтой л холбоотой байдаг. Энэ цонх бол єрєєний шилэн цонх биш хvний болж бvтэхгvй дотоод, далд, эсрэг шинжийг эсрэг ч юу байхав vнэн тєрхийг нь харуулдаг єєр цонх юм. Vvнийг зохиолын агуулга болон зохиомжоос тєдийгvй "Цонхоор тусаж байсан нар єєр газрын хэн нэгний цонхоор тусахаар уулсын цаагуур яарч байв” гэсэн дvрслэлээс анзаарах боломжтой. Vvнийг єєр нэг зохиолд цахилгаан шатаар уруудаж байгаа дєрвєн хvнээр бас гаргажээ.

Жишээ нь бєх байрын бvдvvн нєхєр хєлс vнэртvvлж уртын дуу аялж, оюутан байрын хvv цvнх vvрч нvдний шилээ байн байн засаж, vнэртэй ус тvрхсэн эр мєнгєтэй дvр эсгэж байгаа нь єнгєц харахад жирийн л дvрслэл боловч vнэн чанартаа хvн гэдэг гадна талдаа ямар нэг дvр эсгэж, зарим нь тvvндээ итгэчихсэн байдаг тухай харуулсан хэрэг. Цахилгаан шатанд vлдсэн vнэртэй ус тvрхсэн эр бvх хувцсаа тайлаад гарахад хотод ганцаараа л шалдан байсан буюу дотоод сэтгэлийг ил дэлгэхэд нохой хvртэл хуцаж, бусдад их л сонин харагдах жишээтэй. Vнэндээ бvгд л шалдан, шалдлах дуртай ч ичиж айцгаадаг юм бил vv. Бид ийм л нєхцєлд амьдарч, сэтгэлээ ил гаргалгvй, гаднаа ямар нэг хэлбэр илэрхийлсэн єєрсдийгєє бєх, дарга, зохиолч, эрдэмтэн тэргvvтнээр ухааран бараг л итгэж яваа юм даг уу даа.

Хэдийгээр єєрєє мэдэж буй боловч бусад хvн мэдэх вий гэхээс хамгийн их эмээдэг, єєрєє бодохоос ч болгоомжилдог, сэтгэлийн мухарт орших мєнхийн айдас, сэтгэлийн гvн зєрчил бидэнд байдгийг тавлангvй ёжилж байгаа хэрэг. Магадгvй хvний дотоод сэтгэлийн хамгийн эмзэг цэгийг олж єршєєлгvйгээр, нєхєрсгєєр дэлгэж тавихад энэ залуугийн зохиолууд сэтгэлгээний болон уран сайхны байгууламжийнхаа хувьд чиглэгддэгийг тэмдэглэхийг хvсэж байна. энэ нь нэг талаар тvvний бvтээлийн онцлог, нєгєє талаар єнєєгийн хvvрнэл зохиолын талбарт ялгарах байдал, бичлэгийн илvv сайн шийдэл хэмээн ойлгогдож байна.

Ер нь єнєєгийн хvvрнэл зохиолд Г.Аюурзана, М.Эрдэнэбат нарын єєрийн єнгє тєрх бvхий зарим нэгийг эс тооцвол хєгшин хєвєєгvй бичлэгийн нэн ядуу тvвшний эротик, адал явдал гэсэн хэрэглээний гэгдэх сэдэвт баригдаж явцууран тєрєл зvйлийнхээ хувьд уран сайхны уналтад орсныг би хувьдаа тэдний буруу юм уу, чадваргvйнх гэж vзэхгvй байна.

Учир нь тэд маань авьяас онгод нь бадарч, ааг омог нь багтаж ядан жинхэнэ сонгодог бvтээл туурвих гээд загатнаж байхад нь тvvнийг нь хvчээр болиулдаг айхтар зvйл бий болсон нь главлит юм. Биднийг социализмын материал техникийн бааз байгуулаад шувтрах тийшээ хандаж байх vед ийм нэртэй хадны мангаа байсан бєгєєд уран сайхны сэтгэлгээг боомилдог системийн согог байсныг улиг болтол ярьсан нь энvvхэндээ гэхэд зарим нэгний зохиол бичиж чадаагvй буруугаа чихэх далим болсон нь ч бий. Гэтэл єнєє vед энэхvv "главлит" устсан мэт ярьдаг ч зvсээ хувирган бvр нууц байдалд шилжсэнийг уран зохиол урлагийн байгаа байдал єєрєє хэлээд єгч байна биш vv. "Главлит"-ийн vйл ажиллагаа илvv олон хvнийг хамарч манай зохиолч нєхдийг бараг бvгдийг хяналтандаа авсан байх гээд байна. Орчин vеийн "главлит" гэж юу вэ гэвэл цоолуулах дуртай энгэр, юм орох тусам ихийг нэхдэг ходоодонд зvсээ хувирган нуугджээ. Энэхvv "главлит"-ын vйл ажиллагаа илvv эрчимтэй, хамгийн гол нь амжилттай явагдаж байгаа нь уншигчдаас илvvтэй хэдэн зохиолчдыг маань арай ч дэндvv тамирдуулж байгааг хараад зохиолчдоо хайрлан, бухимдал дээд цэгтээ хvрч байгааг хэлмээр байна.

Азаар "главлит"-ээс нуугдан далдуур ч гэсэн уран сайхныг, сэтгэлийн хєдлєл тайвшралыг илvvтэй эрхэмлэгч цєєн ч атугай аль ч цаг vед байсаар л иржээ. П.Батхуягийг тийм нэгэн гэдгийг би гэхээсээ илvvтэй бичсэн зvйлс нь хэлж байна гэвэл хэн хэнд маань амар биз. Тvvний "Хvрэл зvрх" хэмээх vгvvллэгт би баатар нэгэн тємрийн хог шахуу хvрэл зvрхийг єєрийн зvрхтэй адилтган бодсоор яваандаа тийм болж, алга болгосноо vхэх шахан хаширч,улмаар нvхлэх гэснээс болж тэндээс нь цус гаран єєрєє vхдэг тухай гардаг. Амьдралд байж боломгvй vлгэрийн ч гэмээр зvйл мэт боловч баатрын vхэл тэр хvрэл зvрхэнд биш харин єєрийн дотоод сэтгэлээс нь хамааралтай тухай хэлж байгаа хэрэг. Яг л "Vрэгдсэнийг хvлээгч"-ийн євгєний сэтгэл шиг гэсэн vг л дээ. Ялгаатай нь зохиомжийн хувьд огт єєр шийдлийг эрэлхийлж, баатрын сэтгэлийг амьдралаас холдуулан хийсвэржvvлж vл ялих тємєртэй"холбосон нь нєгєє бодлын єнєє цагт хvний сэтгэл тємєрт их ойртож, тємрєєс хамааралтай болж байгаа тухай давхар илтгэх юм.

Ер нь тvvний хvvрнэл хэлбэрийн бvтээл ялангуяа зохиомж шийдэл, баатрын холбоос, диалектик зєрчлийн хувьд Акутагаваг санагдуулах vе байдгийг нэг vгvvллэгт нь Акутагавагийн "Аалз" зохиолын эхлэлээс гардгийг ч юм уу, Акутагаваг нэгэн баатраа болгон сvлжилдvvлснээс ч хэлж байгаа хэрэг биш юм шvv. Энэ санагдуулах гэдэг нь ямар нэг плагиат, сэтгэлгээний зээлдэл гэсэн утгаар дурдсан биш, харин ч эерэг талаас нь ойлгож байгаагаа хэлэх нь зvйтэй. Угаасаа хvн тєрєлхтний сэтгэлгээний ертєнцєд ийм зvй тогтол байдаг бєгєєд асуудлын гол нь механикаар хандах хандлагадаа л оршдог гэнэм. "Хvрэл зvрх" маягийн зохиомж "Сар луу шидсэн чулуу" vгvvллэгт гарах ба баатрын толгойд шидсэн чулуу нь сарны чулуу болон орох буюу єєрєєр хэлбэл амьдралын ухаарал болон ойлгогддогоороо ялгаатай юм. П.Батхуягийн хvvрнэл зохиол дотор "Сохор муур", "Єд", "Тийм нэг инээмсэглэл", "Амьдрал", "Миний хийл" зэрэг vгvvллэгvvд vгvvлэмжийн хувьд, систем шугамын хувьд євєрмєц шийдэлтэй болсныг хэлэх ёстой.

Нэгэн сохор эрийг хотынхон нь их єрєвдєж туслахыг хичээдэг тухай "Сохор муур" vгvvлллэг эхэлдэг. Харин гар хvрсэн, уулзсан болгоноо хараагvй болгодог сохор хvний тухай зохиолыг хотынхон уншсанаар нєгєє сохор залуугаас бvгд дєлєх болдог. Vvнийг мэдэрсэн залуу хvнд гай болохгvй гэсэн сэтгэлдээ хєтлєгдєн хєл хорин гэртээ суужээ. Эцэст нь нэгэн муур тэжээх болсон ч муур сохорч улмаар єєрийгєє буруутган амиа хорлож vхсэн болохыг єдрийн тэмдэглэлээс нь олж уншсанаар зохиол тєгсєж байна.

Энд vйл явдлын vндсэн шугамаас гадна зохиолын гол шалтгаан, холбоосыг агуулсан давхар шугам гарч байна. Энэ нь ямар ч бодит логик холбоогvй боловч шалтгаан нь болж байгаагийнхаа хувьд єєрєєр хэлбэл хотынхон сохор хvний тухай ном уншсанаар сохор залууд хандах хандлага нь єєрчлєгдєж, залууг хєл хорих, цаашилбал муур сохрох, амиа хорлоход хvргэж байна. Vнэн хэрэгтээ хотынхон бvгд нийлээд сохор залууг алжээ. Энэ тохиолдолд сохор залуугийн ёс суртахууны итгэл vнэмшил єєрийг нь vгvй хийхэд хvргэж байна бус уу. Бусдад ямар нэг байдлаар хор хvргэхгvй, тєвєг удахгvй гэсэн хvн ёсны сэтгэл нь хэнд ч хэрэггvй нэг муур сохорсноор єєрийгєє уучилшгvй байдалд оруулж ямар ч эргэлзээгvйгээр хvзvvндээ олс углахад тулгаж байна.

Утга зохиолын онолд бусдын тєлєє гэсэн, єєрийгєє ямагт сvvлд нь тавьж хvний гэгээн чанарыг эрхэмлэж, ёс суртахууны бэлгэдэл магтуу болсон дvрvvд эмгэнэлийн сонгодог жишээ болдог гэж тодорхойлдог. Гэхдээ энд сохор залууг сайн хvний туйл болгож хотынхныг бvгдийг ёс суртахуунгvй гэж ойлгоход бас л тєвєгтэй. Зvгээр л гэн зохиолд итгэсэн байна уу, хийсвэр зvйлд автсан байна уу хамаагvй хамгийн гол нь хотынхныг єєрсдийгєє нарийн яривал vр хvvхдээ амьдралаа бодож, сохрохыг хvсээгvйнх нь тєлєє /сохрох, сохрохгvй нь чухал биш/ буруутгах нь хvн чанаргvйгээр нь дуудах нь ямар л бол. бид дахиад л шийдвэрлэхэд тєвєгтэй ёс суртахууны зєрчил, хvлээн зєвшєєрєгдсєн хэм хэмжээний эсрэгцэл, хvнд асуултад тулж очлоо.

Ийм асуултад ерєєсєє абсолют vнэн хариулт гэж vгvй бєгєєд vvнд хариулахдаа гол нь биш vvнийг нэлээд євєрмєцєєр гаргаж тавьж, амьдралыг єєр єнцгєєс харахыг ятгаж, болж бvтэхгvй юм бидний санаснаас ч их байгааг анхааруулж, аливаа юмны мєн чанар асуудлыг улам бvрхэгдvvлж байгааг уран зохиолын хэлээр, уран сайхны баатраар, бэлгэдэлт дvрслэлээр, зохиомжийн євєрмєц хэлбэрээр нээж гаргасан нь бидэнд vнэ цэнэтэй юм. Энэ бол зvгээр цаг vеийн шvvмжлэлт санаа тєдий биш єргєн хvрээгээр ярих юм бол хvн тєрєлхтний тvvхийн туршид байсан, хvний уг язгуур чанарт байх тийм л "гажуудлыг" ярьж байгаа хэрэг л дээ. Гэхдээ энэ нь эргээд бидний амьдрал гээд байгаа зvйлийг нєхцєлдvvлж, бидний ойлгож тєсєєлдєг тэр л мєн чанар, утга учиртай болгож харагдуулж байгаа нь лав л vнэн юм. Єєрєєр хэлбэл хvн болгон ухамсраараа єєрийгєє зохицуулж, ухамсаргvй сэтгэлээ удирдаад байж чадна гэдэгт нэг л итгэхгvй байна. Хэрэв тэгж гэмээ нь Гегелийн хэлсэн vг биеллээ олж, хvний болон амьдралын одоогийн мєн чанар огт єєр утгыг илтгэх болно байх шvv. П.Батхуягийн зохиолууд хэлбэрийн чєлєєт байдлаараа, эрэлхийллийн чанартайгаараа онцлогтой бєгєєд нэлээд сонин зохиомжтой vгvvллэгийн нэг нь "Єд" гэж болно.

Бадрангуй тэмvvлэл мєрєєдєлтэй нэгэн залуу хэрээний єд олж тvvгээр зохиол бичих бєгєєд бичсэн зохиол дотор нь єнєєх єд заавал гарах болдог тухай vгvvлдэг. Хэрээний єд нэг талаас зохиолын санааг хєтєлж, нєгєє талаас бэлгэдлийн утга агуулж, ямар нэг зvйлийг тєлєєлсєн дvрслэл юм. Єдний vнэ цэнийг зохиогч эхэн хэсэгт нь хангалттай тодруулсан ба тухайлбал навчгvй мод, тэнд ирж суусан бясалгагч хэрээ,тэдгээрийн бодол, хэрээний биенээс салсан єд газарт буухдаа уйлж байгаа, єдний хvсэл бvгд л єд ямар нэг онцгой болох тухай, магадгvй онгод, авьяасын биелэл болгон харагдуулж байдаг. Залуу олсон єдєєрєє зохиол бичихэд тvvнээс огт хамааралгvйгээр бичигдэж, тэр бvv хэл хvчээр єєр юм бичихэд бичигдэхгvй, ямар нэг vл vзэгдэгч бичvvлээд байгаа нь Батхуягийн урлаг уран зохиолыг vзэх vзлийн нэгэн илрэл, ойлгох ойлголт цухалзаж байна гэлтэй. Ийм нєхцєлд єндєр ухамсар бvхий зохиолч vнэгvйдэж, зохиолчийн хєндлєнгийн оролцоог vгvйсгэсэн, зарим тохиолдолд зохиогчийн vхэл гэж бичдэгээс арай биз. Нэг сонин зvйл бол зохиолын баатар залуу эрийн хэрээний єдєєр бичсэн нэг зохиол нь Батхуягийн бичсэн нэг зохиол тодруулбал энэ бичиглэлийн сэдэл шалтгаан болгон эхэнд дурдаж байсан Навчаагийн тухай vгvvлдэг "За сайн байна уу" гэх зохиол тэр чигээрээ байх юм.

Зvгээр л хэлбэр хєєцєлдсєндє ингэсэн гэж бодохгvй байгаа ба уран сайхны сэтгэлгээнд шинэ содон зvйл ч биш нєгєєтэйгvvр зохиол дотор єєр нэг зохиолоо баатраараа бичvvлж байгаа нь зохиомжийн євєрмєц сvлжээнээс гадна бидний мухардсан єнєєх ёс суртахууны айхтар асуултыг Батхуяг єєрєє ч биш, зохиолд гарах залуу эр ч биш чухам л хэрээний єд л бичиж байгаа нь цаанаа учиртай ажгуу. Магадгvй Батхуягийн гарт vзэг биш, мэдээж хэнд ч vзэгдэхгvй хэрээний єд байдаг ч юм бил vv. Пvрэвхvvгийн Батхуяг гэх овог нэрээр нь дуудахад зохиолч "биш" сонсогддог энэ залууг хэрээний єдєє шургуулгандаа хийж мартах юм уу эсхvл бvр анх олсон газраа нєгєє хєгшин модны ёроолд буцаагаад аваачиж тавьчихгvй байхыг хvсмээр байна. Учир нь би хувьдаа Батхуягийн ширээн дээр хэрээний єд байдаг тєдийгvй тэр нь гараар нь бичvvлдгийг хараагvй ч гэсэн шууд хэлж чадах байна.

Нэмж хэлэхэд єнєє главлитэд єртсєн зарим нэгэн зохиолчдодоо тэр хэрээний єднєєс нэг нэгийг єгєєд муусайн зохиолыг ёстой нэг бичvvлэх юмсан даа, санаагаар болдог бол.

Хэлбичгийн ухааны доктор А.Мєнх-оргил

шүүмж

Үнэнд хүрэх зам

           Монголчууд ялимгүй сониуч зантай хүмүүс нэг юм сонсохоороо цаг хугацаанаас хоцрохгүй гэсэн мэт ам дамжин ярьцгаана. Энэ нь нэг талаараа авууштай ч нөгөө талаараа ихээхэн учир дутагдалтай зан юм шиг надад санагдана. Үгүй бол идэх хоол ч юм уу өмсөх хувцас шинээр гарч ирвэл хужрын мал шиг түүн рүү шуурцгаана. Энэ байдал биднийг гадаадын эрхмүүдэд этгээд хачин харагдуулдаг нь тодорхой. Ямартаа ч  ядуу буурай нийгэм, хүчгүй төрийн бодлого, юм үзэж нүд тайлаагүй үндэстэн болж харагддаг биз.

         Сүүлийн үед  манай дээдсүүд нэг өрөвдөлтэй болоод ичмээр юм ярьдаг болов.  “ Бид болоод л ирсэн, болод л байна ” гэж. Энэ ядмагхан өгүүлбэрийг бид лав 20 жил сонслоо. Одоо хангалттай юм биш үү! гэх бодол үе үехэн дотроос хүчтэй төрнө.   Бид баян уу? БАЯН, бид баялагтай юу? БАЯЛАГТАЙ. Харамсалтай нь газрын доорх л баялаг, баяжих яриад байгаагаас биш өөр нэг баялагийн тухай ам нээхгүй удаж байна.

     Тэгвэл та нар юугаараа баян вэ?

    Энэ асуултыг хэн нэг нь хэзээ нэгэн цагт надаас ч юм уу? Эсвэл өөр хэн нэгэнд чинь тавих байх.  Тэгвэл би л хувьдаа хэн гуайн ч өмнө нүүр бардам ТҮҮХ СОЁЛ, ХЭЛ УРАН ЗОХИОЛООРОО баялаг гэж хэлнээ. Ингэж зориг бардам хэлэхэд хүргэсэн Монголын үе үеийн номч мэргэдэд мэхийн талархнам. Харин шинэ зуун гарсанаар нэг үгээр 21 зууны монголын уран зохиолд ямар өөрчлөлт шинэчлэл гарсан вэ? Бидний бодож байгаагаар сэтгэхүйн болоод суурин иргэншилтэй хэв шинж бүхий уран зохиолын үе эхэлсэн санагдах юм. Өчүүхэн миний ажигласнаар уран зохиолын энэ л зүг чигийг сүүлийн үеийн залуус маань олж хараад байгаа нь бахархууштай ч үнэн мөн чанар нь юу вэ гэдэг асуултанд бүдрэх вий дээ. Хэдийгээр би ч ялгаагүй өмнөх уран зохиолын чиг хандлагаас арай өөр хэв маягаар бичихийг оролдож байгаа боловч одоохондоо бичсэн бүхэн минь санасанд үл хүрнэ.   Санасанд хүрэхгүй ч надад үүнээс ухрах зам байхгүй сонголт нэг л байдаг би тэр нэг л сонголтыг сонгосон болохоор мэдээж боломж буй.

     Энэ цаг үед уран зохиол яруу найрагт эргэлт буцалтгүй дурласан миний үеийн олон залуусын бахархах сэтгэл нэгэн хүнийг бодохоор өөрийн эрхгүй төрнө. Тэр бахархал төрүүлэгч бол ноён ПҮРЭВХҮҮГИЙН БАТХУЯГ.  Товчхондоо түүний саяхан хэвлүүлсэн “Залбирлын эссээс ” номонд орсон “Шинэ хүн”, “Үргэлжлэл бий”, “Таамаглалууд”  хэмээх богинохон эсээнүүд. Энэ л эсээнүүдийг уншаад ямар ч цаг үеийг уран зохиолд мөнхлөн үлдээх хүч хэн нэгэнд байдаг гэдэгт бүрэн дүүрэн итгэнэм.!

Суурь шинжлэх ухаанд баталгаа баримт нотолгоо чухал байх л даа? Тэгвэл уран зохиол судлалд хамаг юм таамаглалаас эхэлдэг билээ. / П.Батхуяг “Залбирлын эсээс” 19- р тал/

  Чухамдаа таамаглал байна гэдэг бидний хэлдгээр хоорондоо зугаа болгож ярьдагаар НЭГ ЮМ БАЙНА гэдэг шүү дээ. Харин юу бий вэ? Миний бодлоор ердөө л таамаглал бий. Түүнгүйгээр зөвхөн уран зохиол ч бус хүний амьдрал ч утга учиргүй болох юм шиг санагдана.

Суурь шинжлэх ухаанд зөн совин, мэдрэмж, онгод чухал биш байж магадгүй. Харин уран зохиол энэ бүхэн хамгийн чухалд тооцогдоно.  / П. Батхуяг “Залбирлын эсээс” 19-р  тал /

   Энэ бүхнээс ЯАГААД гэсэн ялимгүй гэнэн ч байж магадгүй асуулт урган гарна. Дээр дурьдсан бүхэн уран зохиолд чухал байдаг учир нөгөө “таамаглал” бий болгоход хүргэнэ. Харин одоо  ЯАГААД гэдэг асуулт хэрэггүй болох биз, ээ.

  Олон хүн уран зохиолоос баримт хайх болжээ. Баримтат уран зохиол ирээдүйд мандан бадрана гэж зориг бардам хэлэх болов. / П.Батхуяг “Залбирлын эсээс” 20-р тал / 

 Нээрээ ч тийм юм уу? гэж бодогдоно. Харин үүнийг уран зохиол шүүмжлэгч судлаачид мэддэг байж бичдэггүйд гайхна. Баримт уран зохиолд чухал болоод байгааг.  Зохиолчийн хувьд эсээ бүхэндээ баримтыг ашиглаад байгаа нь үнэнд хүрэх замд нэг алхам нэмж өгсөн юм. Монголын уран зохиолын таамаглал хаана тасраад хаана эргэн ирснийг ч энд олон жишээн дээр тайлбарлажээ.

Таамаглал зүгээр нэг нүцгэн таамаглал байхаа аль эрт больсныг бидэнд сануулжээ.

  Батхуяг багш /манай үеийхэн түүнийг бүгд багш гэдэг / өөрийн БЛОГ дээрээ “Бид шинэ биш ч хуучин байхыг үл хүснэ” гээд биччихсэн байхаар нь анх уншаад л ямар өөдрөг сэтгэлтэй хүн вэ? Үгүй бол их л шинийг эрэлхийлдэг хүн юм байна даа гэж тухайн үед бодож байсан маань ч талаар болсонгүй. “Залбирлын эсээс ” номонд орсон “Шинэ хүн” эссээнд тэр өөрийгөө чухам хэн болохоо бичсэн нь ГАРЦААГҮЙ хэмээн бодогдов.

Тэр эсээнд “Бидний л төсөөллөөр ХУУЧИРСАН гэх юмсын дотор хаа нэгтээ дахин шинэ болохын үүдэл нуугдаж байдаг ажээ. Тэгэхээр ертөнцийн бүх зүйлд шинэ, шинэ, шинэ эхлэлүүд хадгалагдаж  байна. / П. Батхуяг”Залбирлын эсээс” 43-р тал  /  

 Энэ л эсээ бидний ой ухаанд үлдээхийн тулд ч юм уу, эсвэл мартаж үл болно гэж сануулахын үүднээс ШИНЭ гэх үгийг гурван удаа давтан бичжээ. Гэтэл бичихгүй ч байж болох байсан шүү дээ? Гол гурав дахин бичсэнд л хамаг учир шалтгаан нь мөн зохиолчийн юуг чухалчилж буй нь илэрхий байна.  Эндээс л тэрээр үнэнд хүрэх замд хоёр дахь алхмаа хийжээ.  

Харин оюун санааны хувьд дахин шинээр хэд ч дахин эхэлж болно гэсэн үг. Ер нь зохиолчид хэдий нас өндөр болсон ч  оюун санаа нь үргэлж шинэчлэгдэж байдаг гэдэгт хэн ч болов эргэлзэхгүй биз, ээ.  Тэгвэл мөн л энэ эсээнд ийм нэгэн эргэцүүлэмж зурсхийгээд ороод ирнэ.

   Бидний оюун санааны түвшинд гэгээрэлд дөхөх үг ердөө ШИНЭ, гэгээрэлд хувилсаныгаа шинэ хүн хэмээн даруухнаар нэрлэмээр ч юм шиг. Харин шинэ дүр үзүүлэгчдийг юу ч гэмээр юм бэ? Тэр дүрдээ хачин сайн хувирч, Орос манай хоёр шиг “ народный артист ”- уудтай оронд тэр цол гавъяаг хүртэхээр хэмжээнд “Шинэ дүр ”-д тоглож байна / П. Батхуяг”Залбирлын эсээс” 45-р тал/ 

 Нээрэн ч тийм юм уу гэж бодож суулаа! Энэ цаг үед шинэ дүр бүтээгчид дэндүү олон болжээ. Цагийн шалгуураар жинхэнэ ШИНИЙГ БҮТЭЭГСЭД үлдэж бусад нь хамхуул мэт хийсэн одох буйзаа.

Үе үехэн хэнд ч хамаагүй хэлмээр ч юм шиг,  яг хэлэх гэхлээр хэлж болдоггүй нэг үг байдаг даа. Тэгсэн атал сэтгэл зүрхэнд байнга “дараас” болж явдаг тэр л үгээ багш маань хэлсэн юм болов уу?

 Үнэндээ миний бодлоор тэр л “дараас” мэт үгсээ хөнгөлсөн нь “ Үргэлжлэл бий ” хэмээх эссээ байлаа.  Энэ эсээний талаар өөр нэг нартай өдөр бичиж болох боловч сэтгэл дотроо нэг юм, юм ч юу байхав дээ ”дараас” үлдээмээргүй санагдлаа. Эсээнд өнгөцхөн харвал аавын тухай гарах боловч яг үнэн хэрэгтээ ҮРГЭЛЖЛЭЛИЙН тухай сэтгэлд хоногшсон гэгээн зүйл гэрэлтэн байна.

Бидний багад шөнө дөл болтол аав минь ном уншаад суучихдагсан. Нойроо умартан байж ном унших ямар учиртайг би одоо бол харин хэнээс ч асуулгүй нарийн учрыг нь гадарлах болжээ. Үнэхээр “амтанд орно” гэдэг үг тэр таашаалыг бүрэн илэрхийлж чадахгүй. Магадгүй “соронздон татах” гэдэг үг л дөхөж болох юм. Тийм нэг хэсэн Орхан Памукын эсээнд мөн бий. “Заримдаа аав диван дээр тэрийн хэвтээд гартаа байгаа ном сэтгүүлээс харцаа салгаж, оюун санаа нь хязгааргүй мөрөөдөлд умбан, бодол дотроо төөрчихсөн мэт байдагсан ” гэж буй.  

  Зохиолч яагаад заавал энэ дурсамжуудыг бичсэн гэж, ном гэж юу болох номны амтанд орох гэж яадгийг эсээгээрээ дамжуулан уншигчдад нэгийг бодогдуулна. Мөн тэр хүн номонд ямар дуртай байсан, тэр хүний үргэлжлэл хэн бэ? гэдгийг ч бас энэ эсээг уншсан бүхэн ухаарах буйзаа.

   Аав минь “ Хүрээ хөвгүүд”-ийн нэгэн удаагийн цугларалтаар бидэнтэй тааралдаад”  та нар, танай үеийнхэн одоо олуулаа байна. Хорин жилийн дараа хэдүүлхнээ  үлдэнэ. Уран зохиолын амьдрал шиг хатуу болоод өршөөлгүй зүйл байхгүй.  Хэн авъяастай нь бас хэн ухаантай нь тодорно гэж билээ. Одоо бодоход тэр үед бидэнд ийм үгийг цөөхөн зохиолчид итгэж хэлдэг байжээ.

  Харин тэдэнд гарцаагүй үнэнийг хэлсэн хүн нь Батхуяг зохиолчийн аав нь байжээ. Энэ үгийг хэн хүн хэлээд байхгүй.  Ямар нэгэн байдлаар уран зохиолд холбоотой, хайртай хүн л хэлэх биз,ээ. Магадгүй П.Батхуяг багшийг энэ замыг сонгоход хамгийн ихээр нөлөөлсөн хүн ААВ нь.  Түүний үргэлжлэл П. Батхуяг.

Харин энэ хүний үргэлжлэл хэн болохыг нь хэлж мэдэхгүй юм. Шавь нар бидний дундаас эсвэл  хоёр хөөрхөн охиных нь нэг байж мэднэ. 

   Аливаа бүхэнд үргэлжлэл байдаг, үргэлжлэлгүй тасрах нь ч бий. Харин  ЯРУУ НАЙРАГ, УРАН ЗОХИОЛ ямар нэгэн мэргэжил биш тул хэлэхэд бас л хэцүү. Энэ хэцүү бүгдийг даван туулж, уран зохиолын ертөнцөд үнэнчээр үлдэх бол тухайн хүний хамгийн том бөгөөд бахархууштай хувь заяа юм. Хэдий дайрч доромжилж, шахаж хавчиж, ганцаардуулан цөлөх тусам зохиолч яруу найрагч хүн улам хурцлагдана уу л гэхээс хэзээд үл мохно. Түүний номыг уншаад үнэнд буйд итгэсэн үнэмшил минь улам бадрав.

Монголын уран зохиол цаашид ямар замаар явах нь биднээс шалтгаалах тул одоо болоод ирээдүй үед ҮРГЭЛЖЛЭЛ БИЙ...

                                                2012.01.03  УБ. Хот.

                                                   Б. Хадбаатар.