үгүүллэг

МИНИЙ ХИЙЛ  

    Тэр хэл чимээгүй л явж одлоо.  Дахиад хэзээ ч эргэж ирэхгүй. Тэгээд ч амьд явах өчүүхэн ч хүсэл байхгүй болжээ. Нүднийх нь харц шийдчихсэн байлаа. Шөнө өнөөх муу цэнгээний газартаа дуулахаар явсан хойгуур нь би хэнийх нь мэдэгдэхгүй зулбасгыг нь ганц бие хөгжимчинд худалдчихсан юм. Харин мөнгөөр нь долоон шил хатуу архи... Дотор халуу шатаад сайхан ч  зүрх даанч салгалаад... Хэсэг хугацааны дараа би үхэв.  Харин түүнийг яасныг бүү мэд...

*                                                   *                                                 *

     Íàìàéã àíõ òºðºõºä  ýýæèéí  òàíèë ýìýãòýé õèéë áýëýãëýñýí ãýäýã.  Õàðàìñàëòàé íü ÿìàð õèéë áàéñíûã íü ñàíàäàãã¿é юм. Ó÷èð íü íàìàéã õî¸ð íàñ õ¿ðýõ æèë хийл õýíä ÷ ¿çýãäýõýý áîëüжээ.  Ер нь би энэ түүхийг ярих хэрэггүй ч байсан байж мэднэ. Õýíä ÷ ¿çýãäýõýý áîëèõûíõîî ºìíº õî¸ð ÷àâõäàñ íü øºíºæèí æèíãýíýýä õîíîñîí ãýæ ýýæ ìèíü áàðàã ë áàðèí òàâèí áàòлан хэлнэ.   Õàðèí ¿çýãäýõýý áîëüñíîîñ íü õîéø áàðüæ òýìòýð÷ ¿çñýí õ¿í ìàíàé ãýðèéíõíýýñ àâàõóóëààä ýðãýí òîéðíû áàéðíû á¿õ õ¿¿õä¿¿ä çàðèì ñàâààã¿é òîì÷óóë çýðãýýð öººíã¿é áàéâ. Өдөр тутмын сонинд хүртэл миний ер бусын хийлний тухай бичиж байлаа.

     Ààâ íýã óäàà õèéëèéã ìèíü удаан òýìòýð÷ ¿çñíýý:

- Аíõ ÷àìä áýëýãëýõýä ãÿëàëçñàí õ¿ðýí ìîäîîð õèéñýí øèíýõýí õèéë áàéæ áèëýý. Оäîî áóëàí нь èõ ìºëèéñºí áîëîëòîé. Áîäâîë áóäàã øóíõ íü àðèëæ, ýëýãäýý áèç äýý? õýìýýí ñàíààøðàíãóé ºã¿¿ëэв. Òýð ºäðººñ õîéø áè õèéëýý õýíä ÷ áàðèóëàõàà áîëüñîí þì. Тàâàí íàñòàéãààñàà ýõëýýä ºã뺺 á¿ð òàãòàí äýýðýý çîãñîîä ººðèéíõºº çîõèîñîí àÿëãóóã òîãëîäîã áолов.  Өөрийн зохиосон ч гэж дээ, хаанаас ч юм бэ, намайг хийлийнхээ үзэгдэхгүй  биеийг барих үед аяндаа асгарах аялгууг.  Анхандаа õºðø¿¿ä ìèíü ä¿ðã¿éöëýý èëýðõèéëæ, öîíõîî ò¿ãæèõ, ÷èõýý òàãëàõ, ãàðààðàà çàíãàж,  äýýð äîîðîîñ ýëäâýýð õàðààäàã áàéñàí áîëîâ÷ ñ¿¿ëäýý àðãàã¿é äàñààä õàðèí ÷ á¿ð õàíèàä õ¿ðýýä õýä õîíîã õºãæ캺 òîãëîæ ÷àäàõã¿é áàéõàä ìèíü ¿ã¿éëæ ñóðàãëàæ, ýðãýæ òîéðöãîîñîí þìдаг. Тэгээд л õèéë áèä õî¸ð òºðñºí õîòäîî  àëäàðøèæ, бусдын нүдэнд хий агаар хөрөөдөн зогсох ч тэндээс хийлийн аялгуу түгэхийг харж сонссон хүн бүхэн гайхшран дуу алддаг байсан юм.  Бүгд л намайг хий агаарын хийлчин гэдэг болов. Би ч энэ нэрэндээ дуртай байлаа. 

   Гэтэл ààâûí íàéç íàð ìèíèé õîðèí íàñíû òºðñºí ºäðººð áóäàã íü ¿íýðòñýí öîî øèíý õèéë áýëýãëýв. Хуучин хийлийг минь бүгд л гар гар дамжуулан дахин дахин сонирхож,  шинэхэн дээр нь үзэгддэг хийлтэй болсондоо  би ч хязгааргүй áàÿðëàæ, ãàðààñàà ñàëãàëã¿é гурав õîíîã õºãæèì òîãëîх гэж оролдов. Хичнээн оролдсон ч бүтсэнгүй. Амь тавьж буй араатнаас гармаар чихарсан зэвүүн дуунаас өөр юу ч дуугарсангүй.

  Дөрөв äэõ ºäðèéí ºã뺺 õóó÷èí õèéëýý ñàíààä савнаас нь ãàðãàõ ãýòýë òýð òýíä áàéñàíã¿é.  Áè áàðàã ë îðü äóó òàâèí õàøãèðàв. Ãýðèéíõýí ìààíü ñàíäðàëäàæ õààíà òàâüñíàà ýðãýí ñàíà, òýð õàâèàð íü áèä õàéÿ õýìýýöãýýâ. Òýãýýä ãýðèéíõýý á¿õ ãàçðààð ìºëõºõ íü ìºëõºæ, àâèðàõ íü àâèð÷ õàéñàí áîëîâ÷ õýí ÷ îëñîíã¿é. Аàâ ýýæ, өвөө, àõ íàð òýð ºäðººñ õîéø ºëìèé äýýðýý ñýìõýí ãèøãèæ, èõ ë áîëãîîìæòîé ÿâàõ áîëöãîîâ. ßàãààä ãýâýë õàà íýã ãàçàð õóó÷èí õèéë ìèíü áàéæ áàéãààä ñàíàìñàðã¿é ãèøãèæ îðõèõîîñ áîëãîîìæèëñîí õýðýã.

  Õèéë àëãà áîëîîä арав хоносоны ýöýñò ãýðèéíõýí á¿ãäýýðýý õýí íýãýí õ¿í ìèíèé õèéëèéã õóëãàéëñàí ãýж үзэöãýýâ. Төрсөн өдрөөр ирсэн аавын найзууд дотроосл гарцаагүй, тèéì õîâîð ñîíèí ç¿éëýýð ìºн㺠îëäîã õ¿ì¿¿ñ öººíã¿é áàéäàã òóõàé ñîíèíîîñ óíøñàí òóõàéãàà àõ ìèíü ñîíèðõóóëæ ÿðèâ. Õàðèí áè ñýòãýë äîòðîî õàðàìñààä áàðàõã¿é áàéëàà. Áîäîõîîñ ë ãîë õàðëààä, á¿ð çàðèì øºíº õóó÷èí õèéëýýðýý òîãëîæ áàéíà õýìýýí ç¿¿äэëäýã áîëîâ.

   Õèéë àëãà áîëîîä  àðâàí äºðºâ õîíîâ. Òýð ºäºð гэнэт ºâººãèéí áèå ìóóäàæ, õýâòýðò îðîâ. Манайхан õîòûí àëü л ñàéí ýì÷èéã óðüæ áèåèéã íü ¿ç¿¿ëñýí áîëîâ÷ ºâººã ÿìàð ºâ÷èí òóññàí áîëîõûã õýí ÷ õýëæ ÷àäñàíã¿é. Бүүр íýã ýì÷ íàñíû äîðîéòîë ãýñýí ñîíèí îíîø òàâü÷èõààä ñàéí àñàð÷ òîéëîõûã çºâëºâ. Ãýòýë ºâººãèéí óõààí áàëàðòàæ, áèäíèé õýçýý ÷ ñîíñîæ áàéãààã¿é õ¿ì¿¿ñèéí íýð äóóäàæ, õýäýí ºäºð èõ ë ñàíäàðãàâ.

    Õèéë àëãà áîëîîä  àðâàí íàéì õîíîâ. ªâºº õàðèí òýð ºäðèéí ºã뺺 óõààí ñàíàà íü ñàðóóëñààä ñýðýâ. Áèäíèéã äóóäàæ äýðãýäýý ñóóëãààä íýã íýãýýð íü ¿íñýæ, öàðàé íü ãýðýëòýí, ýýæèéí ãàðûí öàéã óóæ, õàìãèéíõàà õàéðòàé à÷ áîëîõ òîì àõààð õºëºº áàðèóëæ áàéñíàà:

- Çà, õ¿¿õä¿¿ä ìèíü ìèíèé íàñíû òîî ã¿éöñýí áîëîëòîé. Ñàÿ õýä õîíîã òà õýäèéãýý èõ ë ñàíäàðãàñàí áàéõ äàà? Óóëçàõ ¸ñòîé õ¿ì¿¿ñòýéãýý á¿ãäòýé íü óóëç÷èõëàà. Î÷èõ ¸ñòîé ãàçðóóäààðàà  á¿ãäýýð íü îðëîî ãýõýä íü энэ õýä õîíîã  îðíîîñ íýã ÷ ºíäèé㺺ã¿é áàéæ ºâºº õààãóóð ÿàæ ÿâñàí þì áîë äîî õýìýýí õîðèí íàñíû балчир óõààíààð áîäîæ ñóóâ. Àÿãàòàé öàéãàà õ¿ä хүд õèéòýë çàëãèàä:

- “Íàñààðàà ÿìàð îëèãòîé àæèë õèéæ ÿâñàí áèø. Àìüòíû àìü òàñàëñàí ìàë íÿäëàã÷ ÿâëàà. Ìóó õºãøèí ìèíü харин áóðõíû îðîíä òºðæýý. Áóÿíòàé õ¿í àðãàã¿é áèç äýý? Эýæ ààâ õî¸ð ìèíü ÷ äèâààæèíä æàðãàæ áàéíà. Áè ãýäýã õ¿í ë ìóó çàÿàíû  îðîíä î÷èõ ÿíçòàé. Õ¿¿õä¿¿ä ìèíü áóÿíûã ë ñàéí õè÷ýýãýýðýé. Íàéç Ñàíäàãàà ìèíü àìüòíû òàìä àäãóóñ áîëæýý. Òýä íàðòàéãàà á¿ãäòýé нь  ë óóëçëàà” ãýæ ÿðèõàä íü ààâ, ýýæ рүү харснаа:

- Óõààí ñàíàà íü îðæ ãàðààä áàéãàà áîëîëòîé. Îäîî ÿàõ âý? Ýì÷ äóóäàõ óó? гýв. Эýæ:

-Õàðèí ýý. Åð íü òýñýõã¿é ÿíçòàé áîë÷èõëîî ãýæ áèëýý. Ýíý õîîðîíä ºâºº òîëãîéãîî íýã ãýäèéñ ãýñíýý óõààí áàëàðòàæ óíàâ. Ààâ öýýæèí äýýð íü ÷èõýý удаан íààñíàà, гүрээнийх нь судсыг гараараа тэмтэрч үзээд:

-  Àìüñãàë õóðàà÷èõëàà ãýýä ºíäèéòºë, ºâºº ãýíýò ãýäýñ õèéñíýý óõààí îðëîî. Þóíààñ ÷ àéäàãã¿é òîì àõ хүртэл öî÷èâ. Ээж толгойг нь түшин өндийлгөхөд эðãýí òîéðíîî ºðºâäºëòýéãýýð ã¿éëãýí õàðñíàà, õàðöàà íàä äýýð òîãòîîãîîä, 

- Ìèíèé õ¿¿ãèéí õóó÷èí õèéë òîì ºðººíèé òààçíû ãýðëýýñ ºë㺺òýé áàéãàà þì ãýíý. Óðüä íàñàíäàà äóó÷èí õ¿¿õýí áàéñàí ãýíýëýý. Ýð õ¿íä ó÷èðã¿é ãîìäîîä ñ¿íñ  íü õèéë… ãýýä ºã¿¿ëáýðýý äóóñãàæ àìæèëã¿é ºâºº ìèíü æèíõýíýýñýý àìüñãàë õóðààâ. Ìàíàé ãýðèéíõýí äàõèàä ãýíýò ñýðãýýä èðæ ìàãàäã¿é ãýñýí øèã ìºíõèéí íîéðîíäîî äóãæèðñàí ºâººãºº õàðæ õýñýã чимээгүй ñóóöãààæ áèëýý.

                      *                                     *                                        *

-Хүү минь, хүү минь хаа байна. Чи хүүгээ яасан бэ? Хэлээч дээ? гээд намайг баахан сэгсчив.

-Тэр чинь миний хүүхэд биш. Чи тэр цэнгээний газрынхаа аль нэг харанхуй булангаас олсон эцэггүй зулбасга, мэдэв үү? Би зарчихсаан... Зарчихсан. Ха, ха, ха...

  Гар нь алгуурхнаар суларснаа, хацар дээгүүр нь гялтагнан бөмбөрөх нулимсаа арчаад тэр хэл чимээгүй явж одов.

   Хамаг бие сулбасхийгээд гэдэс ходоод халуун галд түлэгдэх мэт өвдөв. Харанхуй гудамжны хаа нэгтээгээс хийлийн гунигт аялгуу сонсогдсоор...

                   *                                         *                                        *

    Áè õèéëýý îëëîî. Ìèíèé õèéëíýýñ ýð õ¿нд ãîëäîî îðòîë ãîìäñîí á¿ñã¿é õ¿íèé õýíä ÷ ¿çýãääýãã¿é ãîìäîë, нулимсны аялгуу  ýãøèãëýсээр байлаа.    

                                               Эгшиглэсээр байлаа.