үгүүлэл

                            Энэ нэгэн цагт... ийм нэгэн хүн...

1990-ээд он. Хамаг бүхэн алга эргүүлэх мэт өөрчлөгдөж, хайрлаж явсан шүтээнүүд ч хоймроос хаяанд шидэгдэж байлаа. Тэр цагт арилжаа наймаа, амин зуулгаа бодсон олны дунд цөөхөн хэдэн “гэгээнтнүүд” яруу найргаас өөр юм огтхон ч бодолгүй алхаж явсан юм. Арай л хэтрүүлж хэлэхэд тэд бурхад байлаа. Тэр бурхадын дэргэд бурхадаасаа ч дутахгүй “бурхад” дагаж явна. Барааг нь холоос хараад биширч явсан арван хэдэн насны минь дурсамжийн хайрцаган дотор “АМАРХҮҮ АХ” гэдэг нэр хэдийд хэрхэн хадгалагдсаныг сайн санахгүй юм. Ямар ч байсан О.Дашбалбар гэдэг бурханы дэргэд Ж.Болд-эрдэнэ, Ш.Уянга, Л.Энх-амгалан, Х.Бүрэнтогтох гээд “гайхамшигтай гэгээн ертөнцүүд” дагаж явдагсан. Тэдний дунд харсан байх.  Үгүй ч байх. Магадгүй түүнийг би “бурхан”-ы үе үехэн дагуул “бурхадтайгаа” залардаг Чин Ван Ханддоржийн өргөөний хоёр давхарт “ГУНУ”-гийнхны шүлэг уншиж “гунганалддаг” хойморийн, хийморийн өрөөнд харсан байх. Үгүй бол Багшийн дээдийн үүднээс нь л охидын тасгуудынх нь  нэг тийм хоосон ходоод хонхолзуулсан үнэртэй оюутны байранд харсан байх. Үгүй бол Архангай аймгийн Цэнхэр суманд гучин хүүхэн тойруулчихаад 30 машины тэвшин дээр 40-ийн бидон тэвэрчихсэн “манай сумынхан жимсэнд явлаа” гээд ганцаараа ханхайж суухад нь харсан байх... Алин нэг нь гэж эцэслэж санах зүйл алга. Учир нь учрал тохиолоос илүү уран зохиолын зам мөр биднийг холбосон байх.

 2010-аад он.  Гэвч одоо энэ бүхнийг хэн халуунаар дурсаж, гэгээнээр санахсан билээ. Он жил улирах тусам “гэгээнтнүүд” цөөрсөөр ”гэмтнүүд” олширсоор байх шиг санагдана. Тэр цагт энэ цагийн зарим баатруудыг хаана юу хийж ханхалзаж явсаныг би санадаггүй юм. Харин санахгүй байя гэвч санагдах Мягмарын Амархүү бол хэзээний л яруу найрагч, одоо ч хэвээрээ л яваа юм. Заримдаа

Гуравхан үсэгтэй доромж үгээр

Гутаалгасандаа би уйлав мэтийн  “оньсого” шиг ойлгомжгүй шүлгүүд бичиж, заримдаа

Голын дээгүүр шувууд нисэн өнгөрөв

Гол дундуур сүүдрүүд нь сэлж өнгөрөв

Сүүдрүүдээ хатаахаар эрэг дээр орхиод

Сүрэг шувууд нисэн одов зэргийн  дотроо уулга алдмаар содон мөрүүдийг урлаж яваа юм. Нэмэх хасах хоёр туйл руу “үсчиж” нэмэгдэж, бас хасагдсаар яваа юм. Абстракт зураг шиг эсвэл абсурд зүүд шиг амьдарч яваа юм. Хамгийн гайхалтай нь урвах хийгээд шарвах сэтгэлгүй утга зохиол хийгээд уран зурагт үнэнч яваа юм. Үүнээс өөр хувь тавилангийн ямар ч том шагнал үнэндээ байхгүй  гэдэгт итгэж яваа юм. Шимширмээр гуниг дундуур Шервуд Андерсоны нэг үгүүллэгийн нэр шиг ”Сентименталь аялал” хийж яваа юм. Аялах замдаа амьдралыг шоглож, “уян сэтгэлийн” /сентименталь/ өргөл болсон уянга шүлгээ бичсээр яваа юм. Өөр яах ч билээ, өөр хувь тавилан түүнд заяасангүй.

Чиний явсан замаар

Чийг татсан байна

Бодвол чи уйлсан юм болов уу? Энэ шүлэг ингээд дуусчих байтал /Бороо орсон юм болов уу? / гэсэн ямар хэрэгцээгүй дээр нь ”бодлогогүй” мөр нэмээд бодлогоширч яваа юм. Энэ л сайхан. Учир нь түүнд үүнээс өөр илүү дутуу хувь тавилан байхгүй учраас. Байсан бол “банк” байгууулж, “банкат” хийж, “банкрот” болж явахгүй юу.

2012 он. Яруу найраг яг ямар онцлогтой “урлаг” вэ? Яагаад зүрх сэтгэлтэй хүний “зүрх сэтгэл”-ийг ховсдон татах хүчийг агуулна вэ? Ийм “сэдэл” асуултанд хэн бүрэн дүүрэн хариулсан билээ дээ? Би лав санахгүй юм. Харин “Усанд тусах дүрсийг минь загас зүсэж орхилоо” гэх ийм “зен” мэдрэмж “ халууныг тайлж, даарахыг өмсөөд харин би өвөл рүү явлаа”гэсэн нилээдгүй хүний хувьд гайхширмаар учир шалтгааныг зөрчсөн мэт омог бардам илэрхийллүүд яруу найргийн тайлагдашгүй “урвал”-д биднийг нэгмөсөн автуулдаг нь гагцхүү “гайхамшиг” гэдэг ганцхан үгээр илэрхийлэгдэнэ. Тэгвэл М.Амархүү хэмээх энэ “ертөнцөд” хэдхэн үгүүлбэрийн өмнө жишээ болгосон хэд хэдэн шүлэг шиг нь тийм гайхамшигт чанар байх ч “гайхамшиггүй” чанарууд цөөнгүй байдаг юм.

   Яагаад агаарын урсгал тийм өндрөөс гэнэт ийм нам дор унадагийг нь би одоо ч сайн ойлгодоггүй. Түүнтэй адил яруу найрагчийн шүлгүүд агаарын урсгал шиг асар өндрөөс огцом нам дор гэнэт унана. Энд л яруу найрагчийн тогтворыг /оюуны санааны хүрсэн түвшингээ/ хадгалж сураагүй сул тал харагдана. “Усан дээр завилаад усны тухай бодно” гэж гүн сэтгэж өндөр авсанаа “уран бүтээлээ туурвиж суугаа намайг улсууд дандаа магтана” гэсэн юу ч гэж хэлж тодорхойлохооргүй нам унасан юм бичнэ. /Дээрх хэдэн үгүүлбэр надад О.Дашбалбар багшийн минь С.Дашдооровын тухай бичсэн хөрөгийн хэсгийг эрхгүй санагдуулчихлаа/ Цөөнгүй номноос нь би энэ байдлыг ажиглаж байлаа. Одоо түүнд яаж яруу найрагтаа “тогтворыг хадгалж сурах вэ?” гэсэн том асуудал байна. Нуулгүй хэлэхэд М.Цэдэндорж абугайн орчуулсан “Би дурласан сэргэлэн залуу явнам, би түгшин айн бишрэн байнам” гэдэг А.Блокийн шүлэг шиг  яруу найрагч М.Амархүүгийн шүлгүүдийн эхний мөрүүдийг уншаад л цаашаагаа өгсөх уруудахын  алин бол гэсэн бодолтой ”түгшин айн биширэн” байлаа.

Мөн 2012 он. Зарим хүн наснаасаа эрт сургаал айлдаж, христийн сүмийн пастор шиг номлол айлдаж эхэлнэ. Экс ерөнхийлөгчийн “титэм үг” шиг шүлэг бичиж эхэлнэ. Түүнийгээ яруу найраг гэж эндүүрэн андууран ойлгоно. Харин яруу найрагч М.Амархүүд тийм том эндүүрэл андуурал байхгүй нь сайхан. Гэхдээ нэг шүлгийг эс тооцвоос.

Эмээж яв

Эм хүний

Эрхтэн хүн нүдтэй.

Эмээхээс илүү эмээж яв

Эм хүний

Эрхтэн бүхэн шүдтэй. Яруу найраг гэхэд даанч хэцүү. Олон насаар дүү бага залуу бидэндээ” сургамжилсан” шинжтэй. “Титэм үг” юм уу хаашаа юм. Ийм л бодолтой шүлгүүдийг эргүүлж суугаад

Дугтуйтай захидал дотор

Дулаахан хаврын тухай бичжээ

Яагаад гэвэл дугтуйнаас нь

Яргуй үнэртэнэ  гэсэн хөнгөхөн юм шиг атлаа гэгээхэн сэрлүүд сэтгэлийг гижигдэнэ. Өөрийн эрхгүй инээд алдана. Энд л нөгөө “тогтворын тухай” дахиад бодоход хүргэнэ. Нэгэн хүн “шувуу хэзээ нисэж сурдаг вэ?” гэсэн асуултанд “агаарт далавчаа дэвэлгүй тогтвороо хадгалж сураад л “гэж хариулсан байдаг юм.

2012 оны 10 сар. Намрын шар наран дор дахиад л дурсамж хөвөрнө. Хэдэн жилийн өмнө Булган уулын зүүн суганд бидний хэдэн зохиолчийг найрлангаа нарлаж суухад хотоос хождож гараад араас Амархүү ах “айлчлан” ирж билээ. Тэнд би “Дайны цагийн захиа” гэдэг дайчин шүлгийг нь уншуулсан юм. Их л хичээсэн боловч яагаад энэ хүн сүүлийн үед цөөнгүй шүлгэндээ “захиа”,”зурвас”,”дугтуй” гээд бичээд байх болсныг ойлгоогүй. Тэр үед ч ойлгоогүй, одоо ч ялгаагүй. Адал явдал хайгчид бол аятайхан ”уран сэтгэмж” босгож болохоор. Даанч надад тийм их билиг авьяас заяасангүй.

   Гэвч нэг бодол байна. Яагаад захиа гэж. Магадгүй яруу найрагч бидэнд сэтгэлээ захиа мэт илгээхийг  хүссэн юм биш үү? Даанч тэр захианд очих хаяг байсангүй. Учир нь хэнд хаяглах нь тодорхойгүй. Хэрэв хаяглавал “хүн төрөлхтөнд” гэх юм уу даа?

Нэгийгээ эцэслэхэд нөгөө нь уйлж байна

Нүд нь харин нулимсгүй байна.

Хэзээ нэгэн цагт түүнийг эцэслэхээр

Хэн нэгэн нь нүдгүй уйлна даа?

   Үнэхээр нүдгүй уйлагчдад, нулимсгүй уйлагчдад яруу найрагч захидал бичихийг хүсээд байна. Нүдгүй уйлагчид амьдралд яг “хатаамал” мэт оршино. Тэдэнд яруу найраг зүгээр л зугаа. Ахих дэвших, авирч мацахад нь хэрэггүй бол хорвоогийн хамгийн сайхан зүйлүүд юу ч биш. Яруу найрагчийн нэгэн шүлэгт энэ амьдралд алаг бяруу, аргал /хоргол/ байсан хоёр шар гэгээ татуулаад Шамбалд уулзах тухай бичсэн шиг тийм бүдүүлгээр, тийм гэнэхнээр амьдралыг төсөөлнө. Энэ бүхэнд эмзэглэсэн яруу найрагчийн зүрх “авс болсон зургийн цомогт, амь тавьсан хатаамал” мэт чимээгүй байхыг тэсэхгүй. Тэгээд л захиа бичихийг хүсчээ.

Яагаад зурвас, захиа, дугтуй гэсний учрыг зөв тайлбарласан гэдэгтээ 100 хувь итгэх арга алга. Мөн буруу тайлбарласан гэдэгтээ эргэлзэх 100 хувь сэтгэл алга.

   Ганцхан “энэ цагт ийм нэгэн хүн” бидний дунд урьдын адил яруу найраг гэдэг гэгээн мөрөөдөлдөө хөтлүүлж, сураар боосон гэзгээ шидлээд алхаж яваа юм. Хорвоог хамгийн сайхан өнгөөр харж, хорвоогийн хамгийн сайхан дуу авиаг сонсож яваа “энэ цагийн ийм нэгэн хүн” буюу Мягмарын Амархүү өгсөж урууддаг шүлэг шигээ өгсөж уруудаж яваа билээ.

2012 оны 10-р сарын 30.  Эзра Паундын төрсөн өдөр... Үүнийг бичих минь ч хувь тавилангийн оноолт биз, ээ?

                                                                                          Гарцаагүй Пүрэвхүүгийн Батхуяг

Гэтэл...

Шүлэг шиг тийм  намраар гутлаа тайлаад
Шүүдэр дундуур хөл нүцгэн алхаж явахад
Шидэт үгсийн шуурга тархинд хуйлрахад
Шивнэж өөртөө хэлсэн үг минь
ҮХЭХ САЙХАН
ГЭТЭЛ...
Үхэх сайхан гэж хичнээн хашгираад
Үнэмших хүн олдохгүй
НАМАР ЦАГ...
                                              2012 он

үгүүлэл

Миний мэдэх "Хуучин Хүүхэлдэйнүүд"-ийн тухай хэний ч уншаагүй шинэ үгүүүллэгүүд

     Дөнгөж сая Д.Дашмөнхийнхөө номыг их дэлгүүрийн урд уулзан байж гардан авлаа. "Хүрээ хөвгүүд"-ийн хүчирхэг хэмнэл нэгэн шинэ алхаагаар урагшлав. Хэдийгээр энэ номны "режаактор" байсан боловч дахиад л эхнээс уншиж сууна. Хэрэв би сэрүүн зүүдлээгүй бол сэрж мартаагүй бол энэ үгүүллэгүүдийн ихэнхийг найз минь ХХ зууны төгсгөл үед бичсэн юм. Тэр үед хэн ч /одоо ч ялгаагүй / ийм чөлөөт үгүүллэгүүдийг бичээгүй юмдаг. Энд л энэ номын гайхамшигтай үнэ цэнэ оршиж байгаа юм. Бид тэр цагт ямар шинэ, ямар эрэлхийлэгч, ямар бие биендээ нөлөөлөгч, ямар эгдүүтэй, ямар зэвүүн "бацаанууд" байсны минь гэрч болж энэ ном хэвлэгдэн гарлаа.

   Би уужраад л сууж байна. 1990 -ээд оны яруу найргаас өөр гялтайх юмгүй утга зохиолын ядмаг өв хүүрнэл зохиолын нэгэн сонирхолтой бүтээлээр хуудас нэмлээ. "Хөлийн чимээн"-ээс эхлээд ар нуруугаар минь өөрийн эрхгүй айдас гулсуулсан "Машины арын суудал дээр" хүртэл энэ 12 үгүүллэг Монголын орчин үеийн хүүрнэл зохиолын намтарт дурайтал бичигдэнэ гэдэгт эргэлзэх сэтгэл л лав надад үгүй. Анхлан би энэ номын бүтээгчээс адал явдалт, уран зөгнөлт уран зохиолын талаар олон цагийн лекц сонсоод тархи толгойд минь нэг гэрэл гийж, үрчлээс нэмэгдэж асан тэртээ 1988 оныг халуухнаар дурсаж, одоо ч амнаас нь тасралтгүй "Калашников" автомат мэт шүршин гарах үгсийг шимтэн сонсдогийн хувьд "Үхлийн тууриуд", "Харь гарагийн өгүүллэгүүд" зэрэг өмнөх номнуудын өлийтлөө уншдагийн хувьд, Рей Бредберийн "П гэж пуужин " номыг нь гуйж аваад эргүүлж өгөөгүй нүгэлтэйнхээ хувьд Дашдоржийн Дашмөнх бол зөвхөн "Хүрээ Хөвгүүд"-ийн төдийгүй энэ цагийн гэгээтэй сэхээтний нэг гэдгийг бардам хэлэх байна. 

   Магтаал чи хүндээ хөнгөдөх цаг ирдэг гэдгийг бүү мартаарай. Тэр цагт эрэмбэ, дэг журам, худлаа ёс зүй хайсан энэ цагийн хамгийн эрэмбэтэй нь хамгийн дэг журамтай нь, хамгийн ёс зүйтэй утга зохиолын "Хүрээ хөвгүүд" хамтлаг байсныг олон гэгээтэй залуус гэрчлэх болно.

    Хуучин хүүхэлдэйнүүд бидний амьдрал ямар их ухаарал авчирсан гээч. Одоо тэдэндээ гүнээ талархмаар санагдана. Тэр л "хүүхэлдэйнүүд" Д.Энхболдбаатарын  жүжгүүдийн чөлөөт эргэлтүүд дундуур, Г.Ням-Очирын  гүн эргэцүүлэл, монгол мэт ухаарал дундуур, Г.Батнасангийн  нэн энэрэнгүй сэтгэл, этгээд шимшрэхүй дундуур, молхи толхи миний модон шүлэглэл дундуур "сүүтэгнэж" байдаг ч бид Д.Галбаатар багшийн бичсэнээр " Хүрээ хөвгүүд цөм сайн яваа". Учир нь бид анхнаасаа хэнд ч муугүй санаагүй, эртний латин үгээр бол "сайн хүнд хэн ч муу юм санадаггүй" учраас дахиад л Д.Галбаатар багшийн бичсэнээр"... байр сууриа хэдийнээ бэхжүүлж, нэр хүнд олжээ".

Багадаа бидний бишгүй сонсож байсан "Хар гартын түүх", "Хүүхэлдэй дув дуугай" нэртэй үгүүллэг болчихно гэж санасангүй. Мөн багадаа бишгүй л сонсож байсан "Гэлэн муур хоёрын түүх", "Сохор муурын гай түйтгэр" гэдэг үгүүлэг болчихно гэж санасангүй. Тэрбайтугай энэ бүхнийг Д.Дашмөнх маань үгүүллэг болгоно гэж бүүр санасангүй. Гол тэр бүгдийн сонссон" түүх"-ийг хэний ч уншаагүй үгүүлэг болгосон нь олзуурхмаар. Учир нь Багшийн дээдийн урдаас варений шил цуйван аваад хувааж идэж суухдаа ч Дашдорж ахыг Далан Давхарын энгэрт мөнхрүүлчихээд лоом жоотуу үүрээд харь цасан дундуур харьж явах замдаа ч алс хол хүний нутаг руу мордоход нь араас нь хараад цонхон дээрээ зогсож байхдаа би Дашмөнхийг хэзээ нэгэн цагт ийм ном бүтээнэ гэдэгт нь итгэж байснаа сая л ойлголоо.

   Нам төрийн удирдлагууд гардаг асан Яргайтын зуслангийн энэ хүү "Ундааы бөглөө онгойлгож өгөөч" гэх халуухан дурсамжит, хачин сэтгэмжит үгүүллэг бичихээс өөр яах билээ. Би ч уншиж суухдаа тэртээ 80-аад оны зуслан дэнжид өнгөрүүлсэн хүүхэд насаа санаад сэтгэл минь сэмэрч суулаа. Тийм нэг биоплазм орон зай нь соронзон талбай хүрээгээ тэлж хамаг биеэр минь халуун энерги нар зөв эргэлдэж, хажууд минь тэр нэгэн мөрөөдөлт "дүр" минь зогсоод "ундааг минь онгойлгож өгөөч" хэмээн гуйх шиг санагдаж байв. Хөөсөрч онгойх ундааны тухай дурсамжит" үгүүлэмж" дотор "борооны дуслууд яагаад агаарт мөр үлдээдэггүй юм бэ?.." гэсэн "яруу найраглаг" мөрүүд гялсхийж дотрыг ээдрээдүүлж орхино. "Зэрлэг нохой" хийгээд "Төрх" тэргүүтэн үгүүллэгүүдээс 1990-ээд оны магадгүй миний хамгийн олон удаа харсан, магадгүй хамгийн сайн таньдаг нэгэн залуугийн дүр босож ирнэ. Бүх юм танил дотно, бүх юм мэддэг байх ч огт мэддэггүй зүйлс энэ үгүүллэгүүдээр дүүрэн байна. Ги де Мопассаны нэгэн туурьд "өө, ром дарс" гэдэг шиг Д.Дашмөнхийн цөөнгүй үгүүлэгүүдийн тэртээ цагийн "өө уншсан юм" гэх анхны уншигч байсан ч он улирсан ч огт хуучраагүй харин ч улам шинэлэг мэт байгаа нь хачирхмаар.

  Орчин цагийн нийгэм ямар болсон бэ? Тэртусмаа Д.Дашмөнхийн амьдарч буй асар их хурд, асар их үймээн шуугиант "америк" нийгэмд хүн-машин мэт болжээ. Би ч одоо өөрийгөө хүн-хүн байгаа гэдэгтээ эргэлздэг. Хүнийсэл дотор амьдарч буй зохиолчийн гарын үзүүр, тархины "матрици" дотроос "Хатуу" дайны "хатуу” үгүүллэг төрж гарах нь тодорхой. Би айж байна. Тэр ч бас айж байна. Тиймээс л "хүүхэлдэйнүүд дув дуугай" байна."

  Мартсанаас манай хүүрнэл зохиол С.Эрдэнэ гуайн ШБОС-д хэтэрхий автаад уянга үгүй бол үгүүллэг биш гэдэг аймаар хэвшсэн хайрцаганд орчихсон юм. Тэр хайрцаганд багтахааргүй бол юу ч биш гэдэг үзэл одоо ч хэвээр.  Тэгвэл үзлийн эсрэг үзлээ барьж" бид шинэ юм биш ч хуучин байхыг үл хүснэ" хэмээх зоригт тунхагт минь Д.Дашмөнхийн энэ 12 үгүүллэгийг хамруулж үзвээс зохино. Энэ бас зөвхөн миний бодол гэдгийг олон ойлгоно биз.

  Намрын униар дундуур Д.Дашмөнх бид хоёр "Цонжин болдог" чиглээд давхиж явлаа. Арын суудал дээр сайн дүү Сайнжаргалын Начин аппаратаа бариад суужээ. Момо / энэ өчүүхэн миний өхөөр нэр / би үгүүллэгийн ном гаргана, аа. Би тэсэн ядан хүлээнэ./ хөхрөлдсөн байх,аа / Түүнээс хойш яг 356 хоног өнгөржээ. Үнэхээр тэр хэлсэндээ хүрдэг эрийн ёсоор номоо гаргаж намрын униар дунд би номынх нь эхийг уншаад Зүүн салааны зүрхэн дээр сууж байнам. Амьдралын сайхан нь юундаа байдгийг би сайн мэдэхгүй ч амьдрал сайхан гэдгийг мэднэ. Сайхан ном унших, тэртусмаа сайн нөхрийнхөө сайн номыг унших энэ амьдралын олон сайхан зүйлсийн ердөө нэг нь билээ.

Гитарын тасарсан утас шиг үгүүллэг Д.Дашмөнхөд нэг бий. Түүнийг нь "Уран зураг" гэдэг юм. Зураад зураад эцэст нь үгүй хичихнэ. Акутагавагийн "Тамын тарчлаан" шиг. Яагаад ч юм бэ? Эн хоёр үгүүллэг санаандгүй адилхан болсон санагддаг юм. Юутай ч  Рюнэскэ түүнд ямар нэг хэмжээгээр нөлөөлсөнийг би ойлгов. Даниел Хармс ч ялгаагүй. Бүүр Стивонсоны нэг шидэт үгүүллэгийн амьсгал ч түүний нэг үгүүллэгээс  үнэртэнэ. Орхон Памукийн "Би улаан"-аас ч илүү "новширсон" мэт санагдах " Дусал цус", Вьетнам домог, бөөгийн тойрог, Америк ахуй энэ бүхэн үнэхээр сэтгэлгээний хязгаарлагдмал бус байдлыг, тийм байхаас аргагүй нөлөөлт чанаруудыг бидэнд илтгэнэ. Үүгээрээ өнөө цагийн зохиолчийн багтаамж сайтай дүрслэлүүд, илэрхийлэх арга, уран сэтгэмж бүхий оюуны цар хүрээг тодорхойлоход тун бэрх байгаа юм. Магадгүй "шумуулын тухай" Вьетнам /ер нь дорно дахиных байх, аа/ домгоос "Лус савдагтай учрах цагаар" нэртэй монгол домгийн сэтгэлгээт үгүүллэг хүртэл Д.Дашмөнхийн татсан "зураасанд" та бүхэн хэд хэдэн удаа тээглэж унана гэдэгт би итгэлтэй байна. Тээглэж унахдаа тэнгэрийг бодож "хараал" битгий хэлээрэй. Бас дээр нь ад+аархал буюу адгийн муу хар үгсээр амаа бүү дүүргээрэй. Хүрээ хөвгүүдийн хүчирхэг хэмнэл, хүчирхэг алхааг хүлээн зөвшөөрөх цаг хаалган дээр чинь иржээ. Д.Дашмөнхийн нэгэн үгүүллэгийн төгсгөл үгүүлбэр шиг” ...хаалга угз татан нээнэ” биз.

                       ХҮРЭЭ ХӨВГҮҮДИЙН НЭГ ГАРЦААГҮЙ ПҮРЭВХҮҮГИЙН БАТХУЯГ

                                                                                                         2012-10-04